Term
| 1. Co oznacza pojęcie rozwoju? Czym jest rozwój psychiczny? |
|
Definition
rozwój oznacza zmianę
rozwój - ciąg zmian (przemian, przekształceń) o określonym ukierunkowaniu
* rozwój psychiczny – zmiany w psychice traktowanej jako układ (system) i związane z tym zmiany w zachowaniu |
|
|
Term
| 2. Jakie są modele mechanizmu zmiany rozwojowej człowieka? Scharakteryzuj je |
|
Definition
stanowisko mechanistyczne 13 (pozytywistyczne stanowisko) zmiany jako wynik poprzedzających je zmiennych 0B, rozwój oznacza ciąg (obserwowalnych) zmian w zachowaniu
stanowisko organismiczne 13 zmiany w organizacji wewnętrznej danego systemu zmierzające ku danemu kierunkowi/celowi; rola własnej aktywności podmiotu w interakcji z otoczeniem 0B; poszukiwanie reguł dokonywania się zmian
stanowisko kontekstualne 13 rozwój w kontekście ciągłych zmian na różnych poziomach 0B; rzeczywistość aktywnie zmieniająca się, niedająca się wsadzić w sztywne reguły czy zasady; zmiany wyrażają komplentość i spójność, ale również nowość i wyjątkowość |
|
|
Term
| 3. Czym jest zmiana rozwojowa? |
|
Definition
zmiana – różnica obserwowana wraz z upływem czasu
nie każda zmiana oznacza rozwój |
|
|
Term
| 4. Jakie są cechy zmiany rozwojowej? |
|
Definition
- jednokierunkowość (monotoniczność) - nie trzeba się zgadzać z istnieniem celu końcowego, chyba że utożsamia się go z kolejnym i kolejnym etapem
- nieodwracalność
- trwałość
- autonomiczność (czynniki wywołujące proces tkwią w całości lub w dominującej większości wewnątrz danego układu ewolucyjnego)
mają zarazem charakter jakościowy i ilościowy |
|
|
Term
| 5. Czym zajmują się badania psychologiczno- rozwojowe? |
|
Definition
| opisem i analizą zmian z uwzględnieniem poprzedzających ich stadiów, czynników, procesów i idących po nich następstw |
|
|
Term
| 6. Jakie są rodzaje zmian rozwojowych? (w kryteriach: charakter zmiany, powszechność zmiany, czas wystąpienia zmiany, uwarunkowanie zmiany) |
|
Definition
rodzaje zmian rozwojowych wg kryterium:
* charakter zmiany: jakościowe & ilościowe
* powszechność zmiany: uniwersalne, wspólne & indywidualne
* czas wystąpienia zmiany: punktualne & niepunktualne (znaczne opóźnienie/przyspieszenie w stosunku do rówieśników)
* uwarunkowanie zmiany:
- efekt procesu rozwoju - zmiana funkcjonowania jest naturalną konsekwencją rozwoju
- efekt oddziaływania wydarzeń życiowych - zmiana jest wymuszoną przez otoczenie reakcją na nagłe wydarzenie |
|
|
Term
| 7. Czym różnią się zmiany wspólne od uniwersalnych? |
|
Definition
- zmiany uniwersalne (określane także powszechnymi), które są charakterystyczne dla każdego i powiązane są z poszczególnymi okresami życia
- zmiany wspólne, czyli odpowiednie dla osób pochodzących z konkretnej kultury; |
|
|
Term
| 3. Czym jest zmiana rozwojowa? |
|
Definition
zmiana 13 różnica obserwowana wraz z upływem czasu 0B
nie każda zmiana oznacza rozwój |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie ZMIANY ONTOGENETYCZNE |
|
Definition
* całokształt zmian dokonujących się w zachowaniu i psychice człowieka w toku życia indywidualnego (przetacznik)
pojęcia jakie wykorzystuje się do opisu zmian rozwojowych ontologicznych to: wzrastanie, dojrzewanie, uczenie się, różnicowanie, wdrukowanie i socjalizacja |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie ZMIANY ILOŚCIOWE |
|
Definition
* zmiany w poszczególnych wymiarach zjawisk psychicznych (procesów, zachowań)
* zmiany wykrywa się poprzez badanie pojedyńczych czynności, bądź funkcji
* zmiany mogą być mierzone kwantytatywnie, ujęte liczbowo, krzywe o określonym kształcie
* można powiązać z ciągłością rozwoju |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie ZMIANY JAKOŚCIOWE |
|
Definition
* są rezultatem reorganizacji struktur wewnętrznych (umysłu)
* zapewniają pojawienie się nowych
sposobów odczuwania, myślenia i poznawania
* wprowadzają nową jakość do poznawania poznawczego, a nie stopniowo udoskonalają to co znane
* mogą się pomylić z plastycznością zmian rozwojowych
* można powiązać z nieciągłością rozwoju, czyli stadialnością |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie ZMIANY UNIWERSALNE |
|
Definition
* zmiany powszechnie występujące w rozwoju człowieka w określonym wieku
* wpływ normatywnych zdarzeń życiowych, ściśle powiązanych z wiekiem
* mają charakter głównie biologiczny |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie ZMIANY WSPÓLNE |
|
Definition
* zmiany występujące w grupie podzielających doświadczenie życiowe w określonym wieku życia
* normatywny wpływ zdarzeń biologicznych i społecznych tworzących doświadczenie ontogenetyczne, specyficzne dla danego rocznika - to samo wydarzenie (np. historyczne) wywiera różny wpływ na osobniki reprezentujące różne grupy wiekowe |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie ZMIANY INDYWIDUALNE |
|
Definition
* zmiany specyficzne dla danej jednostki, mają unikaly charakter
* związane z pozanormatynymi wpływami zdarzeń biologicznych i środowiskowych
* pochodna indywidualnej historii życia jednostki |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie EKWIFINALNOŚĆ |
|
Definition
chat talk:
Różne początki (czyli różne warunki wyjściowe, sytuacje, drogi czy doświadczenia) mogą prowadzić do tego samego rezultatu końcowego |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie PLASTYCZNOŚĆ ZMIAN ROZWOJOWYCH |
|
Definition
chat talk:
(znany też jako: plastyczność rozwoju) to zdolność człowieka do zmiany, uczenia się i przystosowywania się w trakcie całego życia, pod wpływem doświadczeń, środowiska czy interwencji (np. edukacji, terapii)
* umiejętność nadrobienia zaległości w ciągu życia |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie RELACYJNOŚĆ ZMIAN |
|
Definition
| * wzajemne stosunki (relacje) między zmianami jakie zachodzą równolegle (w tym samym czasie) w jednostce i jej oytoczeniu |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie PROGRESYWNOŚĆ |
|
Definition
| * przechodzenie, przekształcanie się od stanów (form) niższych do wyższych w stosunku do wcześniejszych |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie CIĄGŁOŚĆ |
|
Definition
* ciągłość oznacza stały rozwój, zmienianie się człowieka
* w sposób charakterystyczny dla danego etapu r.psychofizycznego
"stałość zmieniającej się wraz z wiekem osoby, mimo jakościowych przekształceń w kolejnych stadiach, oraz stabilność różnic indywidualnych utrzymujących się w czasie" |
|
|
Term
| 8. Wyjaśnij pojęcie STADIALNOŚĆ |
|
Definition
* uniwersalna sekwencja przemian
* krokowe przekształcanie się form aktywności psychicznej
* nieciągłość rozwoju |
|
|
Term
| 9. Czym są zadania rozwojowe? |
|
Definition
| zadanie rozwojowe – zadanie wyłaniające się w pewnym okresie życia jednostki, zbiór sprawności i kompetencji nabywanych przez jednostkę w trakcie życia w toku kontaktów z otoczeniem, osiągających w miarę rozwoju coraz wyższy poziom mistrzostwa (Havighurst, 1981, za: Brzezińska, Appelt, Ziółkowska, rozdz. 2.5.2.; Havighurst, 1992, za: Przetacznik-Gierowska, Tyszkowa, 2005, s. 67) |
|
|
Term
| 10. Co się dzieje w wyniku pomyślnego lub niepomyślnego rozwiązania zadania rozwojowego? |
|
Definition
pomyślne rozwiązanie: zadowolenie, sukces przy podejmowaniu późniejszych działań
niepowodzenie: poczucie nieszczęścia, izolacji, trudności w podejmowaniu kolejnych zadań |
|
|
Term
| 11. Jakie są trzy źródła zadań rozwojowych? |
|
Definition
| dojrzewanie somatyczne, nacisk kulturowy, indywidualne aspiracje lub/i wartości |
|
|
Term
12. Jakie są zadania rozwojowe charakterystyczne dla okresu (stadium) niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa?
wg Havighurst, 1972 |
|
Definition
* uczenie się chodzenia
* uczenie się przyjmowania stałego pokarmu
* uczenie się mówienia
* uczenie się kontroli nad wydalaniem
* uczenie się różnic płci i skromności seksualnej
* tworzenie pojęć i uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizycznej
* Nabywanie gotowości do czytania |
|
|
Term
12. Jakie są zadania rozwojowe charakterystyczne dla okresu (stadium) średniego dzieciństwa?
wg Havighurst, 1972 |
|
Definition
* uczenie się sprawności fizycznych potrzebnych w codziennych zabawach
* wytwarzanie zdrowych postaw wobec samego siebie i wzrastającego organizmu
* uczenie się przebywania z rówieśnikami
* uczenie się właściwych ról męskich lub kobiecych
* rozwijanie podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenie
* rozwijanie pojęć potocznych przydatnych w życiu codziennym
* rozwijanie świadomości, moralności i skali wartości
* osiąganie niezależności osobostej
* rozwijanie postaw wobec grup społecznych oraz instytucji |
|
|
Term
12. Jakie są zadania rozwojowe charakterystyczne dla okresu (stadium) adolescencji?
wg Havighurst, 1972 |
|
Definition
* osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci
* ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej
* akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem
* osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych
* przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie
* przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej)
* rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego kierującego zachowaniem)
* dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego społecznie |
|
|
Term
12. Jakie są zadania rozwojowe charakterystyczne dla okresu (stadium) wczesnej dorosłości?
wg Havighurst, 1972 |
|
Definition
* wybór małżonka(i)
* uczenie się współżycia z małżonkiem(ą)
* założenie rodziny
* wychowywanie dzieci
* prowadzenie domu
* rozpoczęcie pracy zawodowej
* przyjmowanie odpowiedzialności obywatelskiej
* znalezienie pokrewnej grupy społecznej |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie IMPRINTING (WDRUKOWANIE) |
|
Definition
utrwalanie się pierwowzorów pewnych zachowań
Lorenz: Obserwacja reakcji podążania za matką u małych piskląt wkrótce po wylęgu, przywiązanie się do matki bądź "wabika"
imprinting - długotrwałe przywiązanie społeczne dokonujące się w ciągu bardzo krótkiego czasu (po urodzeniu)
przywiązanie rozumiane jako wytworzenie, przejęcie zachowań matki |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie OKRES KRYTYCZNY |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
- ściśle określony czas w rozwoju organizmu, kiedy musi dojść do konkretnego doświadczenia lub bodźca, aby rozwój przebiegał prawidłowo. Jeśli w tym okresie coś się nie wydarzy, pewne zdolności mogą się już nigdy nie rozwinąć – lub rozwinąć się bardzo nieprawidłowo.
Przykład z literatury:
Klasyczne badania Konrada Lorenza nad gęsiami – pisklęta muszą „zaprzyjaźnić się” z matką (lub kimś, kogo uznają za matkę) w krótkim okresie po wykluciu – jeśli tego nie zrobią, później nie będą w stanie nawiązać prawidłowej więzi.
W psychologii człowieka – np. rozwój widzenia: jeśli niemowlę nie otrzymuje odpowiednich bodźców wzrokowych (np. z powodu zaćmy), może już nigdy nie rozwinąć prawidłowego widzenia (Hubel i Wiesel)
Faza w procesie rozwoju, w której jednostka jest bardzo wrażliwa na określony rodzaj doświadczeń i w efekcie szczególnie aktywnie reaguje na określony rodzaj bodźców |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie OKRES SENSYTYWNY |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
- czas, kiedy organizm jest szczególnie wrażliwy na określone bodźce lub doświadczenia, ale rozwój jest nadal możliwy poza tym okresem, choć może być trudniejszy lub mniej efektywny.
Przykład z psychologii:
Rozwój języka: dzieci uczą się języka najłatwiej we wczesnym dzieciństwie (np. do 7. roku życia), ale nawet później możliwe jest opanowanie nowego języka – po prostu nieco trudniejsze i często z akcentem.
Więź z opiekunem (teoria przywiązania Bowlby’ego): najlepiej, jeśli niemowlę nawiąże bezpieczną więź z opiekunem we wczesnych miesiącach życia – ale jeśli nie, nadal może stworzyć więzi, choć trudniej i z większym ryzykiem problemów emocjonalnych. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie KONCEPCJI STREFY NAJBLIŻSZEGO ROZWOJU (WYGOTSKI) |
|
Definition
Wygotski zaproponował dwie strefy rozwoju dziecka - strefę aktualnego rozwoju i strefę najbliższego rozwoju
strefa aktualnego rozwoju to są wszytskie zadania i czynności, które dziecko jest w stanie wykonać poprawnie samodzielnie
strefa najbliższego rozwoju to są z kolei zadania i cznności, które dziecko wykona przy pomocy dorosłego
Wygotski sformułował stwierdzenie, że nauczanie powinno wyprzedzać rozwój (nauczanie "ciągnie" rozwój)
im więcej pomocy dziecko potrzebuje do wykonania zadania, tym dalej od granicy strefy autonomicznego rozwoju się znajduje,
a jeśli nie jest w stanie wykonać zadania mimo pomocy, to zadanie znajduje się poza jegą strefą najbliższego rozwoju |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie ZDARZENIE ŻYCIOWE |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
Zdarzenia życiowe (life events)
To ważne zmiany w życiu człowieka, które mogą wpływać na jego funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne. Nie muszą być negatywne – mogą być też pozytywne (np. ślub, narodziny dziecka). To, jak wpływają, zależy od indywidualnej oceny i zdolności radzenia sobie.
Psychologowie Lazarus i Folkman mówili o tym w kontekście stresu jako procesu: ważne jest, jak dana osoba interpretuje zdarzenie i jakie ma zasoby, by sobie z nim poradzić. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie WYDARZENIE TRAUMATYCZNE |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
Wydarzenia traumatyczne
To nagłe i silnie stresujące wydarzenia, które przekraczają możliwości radzenia sobie i zagrażają życiu lub integralności psychicznej osoby. Często prowadzą do zaburzeń, np. PTSD.
Przykłady: wypadek, gwałt, wojna, przemoc, klęski żywiołowe.
Opisywane np. w DSM-5 i literaturze Ogińskiej-Bulik i Juczyńskiego jako zdarzenia prowadzące do traumy psychicznej. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie WYDARZENIE KRYTYCZNE |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
Wydarzenia krytyczne
To przełomowe sytuacje, które wymagają nagłego przystosowania się i mogą prowadzić do kryzysu. Są szerszym pojęciem niż traumatyczne – mogą, ale nie muszą być ekstremalne.
Caplan określał je jako momenty, w których dotychczasowe sposoby radzenia sobie przestają być skuteczne.
Przykład: śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie KRYZYS ROZWOJOWY (NORMATYWNY) |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
Kryzys rozwojowy (normatywny)
To naturalne i przewidywalne trudności, które pojawiają się w określonych etapach życia i są związane z typowymi zmianami rozwojowymi.
Klasyka: teoria rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona – np. tożsamość vs. rozproszenie ról w adolescencji.
To nie tylko trudność – to szansa na rozwój, jeśli zostanie dobrze przepracowany. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie NIENORMATYWNY KRYZYS ROZWOJOWY |
|
Definition
nie znalazłam odp przy pobieżnym przeglądzie literatury (chat talk)
Nienormatywny kryzys rozwojowy
To nieoczekiwane, nagłe wydarzenia, które nie są częścią typowego cyklu życia, ale wywołują silny stres i wymagają adaptacji.
Przykłady: wczesna śmierć rodzica, poważna choroba w dzieciństwie, wojna w kraju.
Nie są przewidywalne, więc często trudniejsze do zniesienia. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie WYDARZENIA PUNKTUALNE I NIEPUNKTUALNE |
|
Definition
zdarzenia punktualne (time on) a niepunktualne (time off).
złożenie, że zdarzenie występujące w czasie typowym dla wieku, grupy pokoleniowej i kultury w znacznie większym stopniu stanowi okazję do nabywania nowych doświadczeń i w efekcie ułatwia adaptację do warunków życia niż doświadczenie przesunięte w czasie, niepunktualne – przychodzące znacznie wcześniej lub znacznie później
Niepunktualne wydarzenia zwykle wiążą się z większym stresem, bo jednostka nie jest na nie przygotowana społecznie i emocjonalnie.
Przykład: Jest bardziej prawdopodobne, że utrata małżonka na skutek śmierci w wieku 30
lat będzie powodowała depresję i przeżycie poważnego kryzysu życiowego częściej niż utrata małżonka w wieku 70 lat; utrata pracy w wieku 40 lat będzie powodowała zaburzenia psychosomatyczne i konflikty w relacjach interpersonalnych częściej niż utrata pracy tuż przed przejściem na emeryturę w wieku przewidzianym ustawowo, na przykład 55 czy 60 lat; inny będzie skutek dla rozwoju jednoczesnego wychowywania małego dziecka i konieczności podjęcia pracy przez samotną matkę w końcowej fazie
adolescencji niż wychowywania małego dziecka przez kobietę także samotną, ale o ustabilizowanej i wysokiej pozycji zawodowej. |
|
|
Term
| 13. Wyjaśnij pojęcie WEWNĘTRZNY MODEL DOŚWIADCZANIA |
|
Definition
"ogólne przekonania o naturze rzeczywistości"
wystąpienie skutków zdarzenia występującego w środowisku jest zależne od interpretacji ich przez samą jednostkę
inaczej - skutki wydarzenia są bardziej zależne od znaczenia jakie jednostka przypisuje zdarzeniu, niż jego obiektywnych cech i wartości stymulacyjnej |
|
|
Term
14. Teoria psychoanalityczna Freuda
Do jakiej grupy należy teoria?
Najważniejsze pojęcia i podziały dotyczące teorii |
|
Definition
Teoria PSYCHOANALITYCZNA
Id odpowiada za potrzeby, kieruje się zasadą przyjemności
Ego odpowiada za kontrolę, kieruje się zasadą rzeczywistości
Superego odpowiada za wartości sumienne, kieruje się zasadą doskonałości
Hasło: KONCEPCJA ROZWOJU OSOBOWOŚCI
najważniejszą rolę w regulacji zachowania i rozwoju człowieka pełni (a jakże) POPĘD SEKSUALNY (popęd życia)
Freud wyróżnił stadia rozwoju psychoseksulanego:
1. Oralne (0-2,5) - SSANIE - nauka ufności wobec matki, odroczenia gratyfikacji
2. Analne (2,5-3) - DEFEKACJA - uzyskanie kontroli nad ciałem, wstępna niezależność
3. Falliczne (3-5) - ZABAWA GENITALIAMI - pokonanie kompleksu Edypa/ Elektry, ustalenie autorytetów
4. Laktacji (6-11) - RELACJE SPOŁECZNE - wyciszenie popędów, świadomość indywidualna, rozwijanie zainteresowań
5. Genitalne (11-20) - STOSUNEK PŁCIOWY - dawanie i obdarowanie miłością, świadome oddziaływanie na świat zewnętrzny
Mechanizmy obronne
wyparcie - usuwanie z pamięci
projekcja - przypisywanie innym swoich uczuć
racjonalizacja - usprawiedliwianie działań
sublimacja - przekształcenie impulsów w akceptowalne działania |
|
|
Term
14. Teoria rozwoju psychospołecznego Eriksona
Do jakiej grupy należy teoria?
Najważniejsze pojęcia i podziały dotyczące teorii |
|
Definition
Teoria PSYCHOANALITYCZNA
Hasło: ROZWÓJ TRWA CAŁE ŻYCIE
Cykl rozwojowy/cykl życia dzieli się na 8 etapów ze specyficznymi dla każdego konfliktami psychospołecznymi, każdy konflikt ma swoje źródło, rozwój dzieje się zgodnie z zasadą epigenezy ↓↓
Podział: (wiek i zadania dla jednostki)
1.Niemowlęctwo (0-1) - uzyskanie zaufnania do rodzica, wczesne bezpieczne przywiązanie
2. Wczesne dzieciństwo (2-3 r.ż) - osiągnięcie początku poczucia odrębności i kontroli nad własnym ciałem
3. Wiek zabaw (4-5) - celowa organizacja aktywności, uznanie autorytetu rodziców
4. Wiek szkolny (6-12) - osiągnięcie poczucia sprawstwa, opanowanie podst. narzędzi, norm, umiejętności
5. Adolescencja (13-18) - osiągnięcie tożsamości, zbudowanie koncepcji własnej przyszłości
6. Wczesna dorosłość (19-25) - nawiązanie intymnych relacji z drugim człowiekiem (wymiar emocjonalny, seksualny ofc, intelektualny), bez poczucia zagrożenia własnej tożsamości, założenie rodziny
7.dorosłość (26-40) - wykazanie się kreatywnością i opiekuńczością w różnych obszarach aktywności (rodzina, zawodowej, społeczno-kulturowej)
8.dojrzałość (41+) - zaakceptowaniej własnej drogi życiowej i swojej roli w tym, osiągnięcie mądrości życiowej
Ważne pojęcia:
Rozwiązywanie konfliktu - pomyślne rozwiązanie jest warunkiem przejścia z jednej fazy do następnej i podjęcia trudu rozwiązania nowego konfliktu (pomyślne/ niepomyślne rozwiązanie)
Zasada epigenezy - psychika rozwija się zgodnie z podst. planem zakładającym właściwy czas, kierunek i sposób rozwoju poszczególnych procesów i struktur do ukształtowania się całej psychiki - plan rozwoju jest zdefiniowany biologicznie i kulturowo, ma charakter endogenny (jednostka nie może mu ani zapobiec, ani go przyspieszyć)
Cnota - strona ego kształtowana w jednostce na danym etapie,aby wykształcić cechy podobne innym członkom społeczeństwa |
|
|
Term
14. Teoria poznawczo-rozwojowa Piageta
Do jakiej grupy należy teoria?
Najważniejsze pojęcia i podziały dotyczące teorii |
|
Definition
Teoria POZNAWCZA
Hasło: cel - przystosowanie do środowiska - ADAPTACJA
zakłada stadialność i ciągłość rozwoju [zmiany rozwojowe mają charakter ilościowy (zmiany na danym poziomie organizacji struktur) i jakościowy (zmiana polegająca na przejściu
struktury na wyższy poziom organizacji)]
czynniki rozwojowe: biologiczne; koordynacji interpersonalnej; przekazu kulturowego i wychowawczego; czynniki równoważące
stadia rozwoju poznawczego:
1) SENSOMOTORYCZNE (0-2) - stałość przedmiotu, zdolność do myślenia sytuacyjnego, inteligencja praktyczna, schematy sensoryczno-motoryczne
2) PRZEDOPERACYJNE (2-7) - rozwój języka, pierwsze czynności symboliczne, wyobrażenia poznanych przedmiotów
3) OPERACJI KONKRETNYCH (7-11) -
4) OPERACJI FORMALNYCH (11 - 16 lat)
pojęcia:
CZYNNIKI RÓWNOWAŻĄCE - dążą do skoordynowania rozwoju różnych aspektów aktywności
ASYMILACJA - włączanie w struktury organizmu nowych informacji napływających ze środowiska rozwojowego
AKOMODACJA - przebudowuje już istniejącą strukturę, jeśli informacji nie da się do niej zasymilować, powstaje nowa forma strukturalna (zachowana równowaga organizm a środowisko) |
|
|
Term
14. Koncepcja zadań rozwojowych Havighursta
Do jakiej grupy należy teoria?
Najważniejsze pojęcia i podziały dotyczące teorii |
|
Definition
Podejście SOCJOLOGICZNE
Hasło: ZADANIA ROZWOJOWE (developmental task)
rozwój trwa całe życie
45 zadań rozwojowych
rozwój jest sekwencją zadań, których wypełniania oczekuje środowisko
nienormatywne wypełnianie zadań może zakończyć się pogorszeniem dobrostanu
źródła zadań rozwojowych: zmiany biologiczne organizmu związane z wiekiem, tradycja kulturowa, dążenia indywidualne
NIEMOWLĘCTWO I WCZESNE DZIECIŃSTWO - nabywanie gotowości do czytania
ŚREDNIE DZIECIŃSTWO - osiąganie niezależności osobistej
ADOLESCENCJA - rozwijanie ideologii
WCZESNA DOROSŁOŚĆ - założenie rodziny
WIEK ŚREDNI - przystosowanie do starzenia się rodziców
PÓŹNA DOJRZAŁOŚĆ - przystosowanie się do spadku sił fizycznych |
|
|
Term
14. Kompleksowa koncepcja sezonów życia Levinsona
Do jakiej grupy należy teoria?
Najważniejsze pojęcia i podziały dotyczące teorii |
|
Definition
Podejście SOCJOLOGICZNE
Podział życia na cztery ery:
dzieciństwo i dorastanie (I), wczesna dorosłość (II). wiek średni (III) i późną dorosłość (IV) - każda trwa 25 lat (końcowe 4-5 lat nakładają się na początkowe lata następnej)
każde stadium posiada trzy fazy:
1. Początkowa faza ery (nowicjat) poświęcona rozbudowywaniu nowej struktury życia,
2. druga faza (środkowa) - jej doskonaleniu i umacnianiu, 3. trzecia faza (kulminacyjna) – jej stabilizowaniu
struktura życia - podstawowy w danym okresie wzorzec aktywności, obejmuje ważne w danym okresie życia cele, dogmaty, wartości, obowiązki, trudności
ROZWÓJ jest sekwencją powtarzających się poszukiwań
nowych form aktywności, ich wykształcania, doskonalenia, wreszcie - przekształcania w nowe jakościowo struktury;
tym przemianom aktywności towarzyszą stany
niepokoju, nadziei, zadowolenia, znudzenia badź
zmęczenia, radości i uspokojenia. |
|
|
Term
| 15. Jakie są założenia podejścia etologiczneo (badań etologicznych = połączenie psychologii i etologii)? |
|
Definition
1) szczegółowy opis i klasyfikacja zachowań jako podstawa analiz
2) analiza w odniesieniu do szeroko rozumianego środowiska - kontekstu
3) badanie zarówno biologicznych funkcji zachowania, jak i środowiskowych uwarunkowań
Hinde (1983), za: Brzezińska, Appelt, Ziółkowska (2019) |
|
|
Term
| 16. Jakie są prolemy badawcze psychologii rozwoju? |
|
Definition
1. Problem operacjonalizacji badanego zjawiska (właściwe zdefiniowanie i dobór wskaźników)
2. Problem operacjonalizacji pojęcia zmienności (jaki jest przebieg i charakter badanej zmiany)
3. Problem trafności modelu uwarunkowań badanego zjawiska (jakie czynniki są istotnie związane z dokonującą się zmianą i jaki jest charakter ich oddziaływania)
Brzezińska, Appelt, Ziółkowska (2019) |
|
|
Term
| 17. Jakie są przykłady zjawisk interesujących badacza w obszarze psychologii rozwoju? (to naprawdę przykłady) |
|
Definition
■ geneza różnych rodzajów relacji przywiązania we wczesnym dzieciństwie w rodzinach, w których oboje rodzice są
silnie zaangażowani w budowanie swoich karier zawodowych;
■ trudności w nabywaniu mowy przez dzieci z rodzin dwujęzycznych oraz decydujących się na emigrację albo dłuższy
wyjazd za granicę z dzieckiem, które jeszcze nie opanowało mowy ojczystej (chodzi o interferencję języka ojczystego
i obcego, a także o problem pierwszeństwa języka w procesie socjalizacji dziecka i kształtowania się jego tożsamości);
■ etapy kształtowania się gotowości do opanowania mowy pisanej tych dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym
szkolnym, które od wczesnego dzieciństwa mają mniejszy kontakt ze słowem drukowanym niż z kulturą obrazkową;
■ dynamika procesu opanowywania umiejętności czytania przez dzieci, które już w wieku przedszkolnym sprawnie
posługują się komputerem i korzystają z internetu;
■ stadia rozwoju systemu pojęć w dzieciństwie i w okresie dorastania u dzieci i nastolatków, które niewiele lub w ogóle
nie czytają i których rodzice nie czytali im książek w wieku przedszkolnym oraz sami niewiele czytają;
■ dynamika fazy dorastania i fazy kształtowania się tożsamości u dzieci, które w tym okresie życia radykalnie zmieniły
środowisko, jak na przykład dzieci emigrantów (jest to problem dorastania w innym języku, wśród nowych osób
znaczących);
■ uwarunkowania braku gotowości aktywnych zawodowo i stale kształcących się kobiet i mężczyzn do wchodzenia
w związki o charakterze intymnym w okresie wczesnej dorosłości;
■ przekształcenia struktury tożsamości w środkowym stadium dorosłości pod wpływem krytycznych wydarzeń
życiowych, takich jak nagła utrata pracy, utrata sprawności na skutek katastrofy, wyjazd dzieci do pracy za granicę
i brak kontaktu z wnukami;
■ etapy osiągania dojrzałości do podejmowania ról kierowniczych u młodych dorosłych;
■ dynamika rozwiązywania kryzysu wieku średniego u mężczyzn pracujących i bezrobotnych, mających dzieci
i bezdzietnych;
■ zmiany obrazu własnej osoby w fazie późnej dorosłości w związku z kultem młodości i brakiem ofert zawodowych,
edukacyjnych, rekreacyjnych dla seniorów;
■ stadia rozwoju zawodowego w warunkach zwiększonej mobilności społecznej i zawodowej różnych pokoleń osób
dorosłych;
■ kształtowanie się poczucia kompetencji u osób niepełnosprawnych w początkach kariery zawodowej |
|
|
Term
| 18. Wyjaśnij pojęcie MODELU LINIOWEGO (źródło zmiany, istota rozwoju, charakter procesu rozwoju) |
|
Definition
* Źródło zmiany - zewnętrzne otoczenie rozwijającego się układu
* istota rozwoju - kumulacja nowego doświadczenia (asymilacja); nowe doświadczenie istnieje obok starego (kolekcja informacji); po uporządkowaniu i integracji nowego doświadczenia powstaje nowa struktura – istnieje obok starych struktur
* charakter procesu rozwoju - ciągły, płynny; różnicowanie |
|
|
Term
| 18. Wyjaśnij pojęcie MODELU STADIALNEGO (źródło zmiany, istota rozwoju, charakter procesu rozwoju) |
|
Definition
* Źródło zmiany - wewnątrz rozwijającego się układu
* istota rozwoju - kumulacja nowego doświadczenia (asymilacja i akomodacja); nowe doświadczenie jest wchłaniane przez stare struktury (asymilacja) i/lub stare
struktury ulegają przekształceniom (akomodacja), ale ich elementy nie ulegają
modyfikacji
* charakter procesu rozwoju - skokowy, od etapu do etapu; różnicowanie, porządkowanie, integracja nowego ze starym |
|
|
Term
| 18. Wyjaśnij pojęcie MODELU CYKLICZNO-FAZOWEGO (źródło zmiany, istota rozwoju, charakter procesu rozwoju |
|
Definition
* Źródło zmiany - relacja otoczenie – rozwijający się układ
* istota rozwoju - transformacja starego doświadczenia pod wpływem nowego doświadczenia; stare struktury pod wpływem nowego doświadczenia ulegają dezintegracji, a potem modyfikacji, zmieniają się także elementy starych struktur; całość zyskuje nową jakość
* charakter procesu rozwoju - cykliczny według sekwencji faz: progres, plateau, regres, kryzys; integracja nowego, dezintegracja starego, reintegracja nowe/stare |
|
|
Term
| 18. Wyjaśnij pojęcie BADAŃ PODŁUŻNYCH - na czym polegają badania, ilukrotnie badani są badani, o czym można z nich wnioskować, czy pozwalają formułować hipotezy kierunkowe? |
|
Definition
- badanie tej samej grupy osób w kolejnych odstępach czasu
- Badacz uzyskuje kilka zbiorów wyników, które ze sobą porównuje
- jeżeli pomiary dokonywane były dość często, możliwe jest prześledzenie zmian w obrębie badanej zmiennej i określenie, czy zmiana ma charakter liniowy, stadialny, czy też cykliczno-fazowy
Trudności tego rodzaju badań:
- przygotowanie zestawu rzetelnych
i trafnych narzędzi badawczych, i to w kilku – równoległych – wersjach (także źródło wielu artefaktów); kilkukrotne dokonywanie pomiarów – nawet gdy dysponujemy dobrymi
narzędziami – samo w sobie jest czynnikiem, który może zniekształcać uzyskiwane wyniki i wywoływać u badanych specyficzne nastawienie do dalszych badań
- przy prowadzeniu badań przez kilka lat
trudno utrzymać początkową liczebność grupy
- wchodzenie badanych w interakcje z badającymi (poznają się coraz lepiej w trakcie kolejnych spotkań), z kolei wprowadzanie na każdą sesję innego badacza może wywoływać zakłócenia – obniżać zaufanie do badań/ poczucie bezpieczeństwa niektórych badanych
- trudność kontroli specyficznych dla każdej osoby nacisków biologicznych i społecznych oraz ich interakcji, co w istocie decyduje o indywidualnym przebiegu drogi życiowej (w toku kolejnych sesji badawczych badane osoby mogą się coraz bardziej różnić od siebie, co może zaciemniać analizowane związki) |
|
|
Term
| 18. Wyjaśnij pojęcie BADAŃ POPRZECZNYCH - na czym polegają badania, ilukrotnie badani są badani, o czym można z nich wnioskować, czy pozwalają formułować hipotezy kierunkowe? |
|
Definition
- badanie grup ludzi w różnym wieku i porównywanie ze sobą zbiorów wyników
- każda osoba jest badana tylko raz
- Porównując wyniki uzyskane od osób w różnym wieku, badacz analizuje istniejące między nimi
podobieństwa i różnice
- nie można jednak nic powiedzieć o istniejącej (lub nie) sekwencji rozwojowej.
! Jeżeli jednak grupy w istotny sposób różnią się od siebie, może to stanowić punkt wyjścia do formułowania hipotez kierunkowych i zaplanowania weryfikujących je badań, na przykład w strategii podłużnej lub sekwencyjnej albo w badaniach eksperymentalnych |
|
|
Term
| 18. Wyjaśnij pojęcie BADAŃ SEKWENCYJNYCH - na czym polegają badania, ile mają odmian, ilukrotnie badani są badani, o czym można z nich wnioskować, czy pozwalają formułować hipotezy kierunkowe? |
|
Definition
Wszystkie badania sekwencyjne wiążą się ze zbieraniem danych od co najmniej dwóch różnych grup
w co najmniej dwóch różnych momentach czasu. Helen Bee (2004) wyróżnia cztery odmiany badań
sekwencyjnych: ukośne, czasowo-sekwencyjne, pokoleniowo-sekwencyjne i przekrojowo-sekwencyjne.
Omówimy je kolejno. |
|
|
Term
| 19. Jak przebiega rozwój od zapodnienia do 8 tygodnia życia? Jakie fazy rozwoju wtedy zachodzą? Krótka charakterystyka organogenezy |
|
Definition
Czas od zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik do końca 8 tygodnia
Faza jajowa (zygota, wytworzenie listków zarodkowych) – od zapłodnienia do 2. tygodnia ciąży
Organogeneza i jej krótka charakterystyka
Faza zarodkowa – wytworzenie listków zarodkowych – trwa ok. 2 tygodni
Faza embrionalna – organogeneza, wytworzenie zawiązek części twarzy i ciążowych struktur pomocniczych – trwa ok. 6-8 tygodni
Organ - Okres krytyczny dla formowania się obejmuje
Centralny układ nerwowy - 3-6 tydz.
Serce - 3-6 tydz.
Górne kończyny - 4-7 tydz.
Dolne kończyny - 4-7 tydz.
Oczy - 4-8 tydz.
Ucho - 4-9 tydz.
Zęby - 6-8 tydz.
Podniebienie miękkie 6-9 tydz.
Zewnętrzne narządy płciowe 7-9 tydz. |
|
|
Term
|
Definition
|
|
