Term
| Jakie są założenia modelu eksperymentalnego? |
|
Definition
- manipulacja zmienną niezależną X
- kontrola zmiennych ubocznych
- pomiar zmiennej zależnej y
RANDOMIZACJA:
1 zas. losowy dobór do próby (praktycznie nie da się jej spełnić - logistyczny koszmar)
2 zas. losowyy dobó do grup |
|
|
Term
| Jakie są założenia modelu quasi-eksperymentalnego? |
|
Definition
- obserwacja zmiennej niezależnej X
- pomiar zmiennej zależnej Y
RANDOMIZACJA
1. zasada losowy dobór do próby
2. zasada losowy dobór do grup
zmienne, interesujące nas cechy podzielone naturalnie, nie możemy ich podzielić
wnioskowanie przyczynowo - skutkowe osłąbione |
|
|
Term
Jak stawiane są hipotezy w modelu quasi - eksperymentalnym?
na co zwraca uwagę |
|
Definition
• Hipotezy wskazują na różnice między grupami
• Grupa A (wartość A zmiennej X) różni się od grupy B (wartość B
zmiennej X) pod względem zmiennej Y
• „Pacjenci uczestniczący w psychoterapii różnią się od osób, które nie
uczestniczą w psychoterapii pod względem natężenia objawów
choroby” |
|
|
Term
| Model ex post facto - na czym polega? |
|
Definition
* Dostajemy zmienną zależną i zastanawiamy się co mogło zajść w przeszłości, jakie zmienne niezależne na to wpłynęły
* stanowi jak gdyby odwrócenie kolejności w stosunku do modelu eksperymentalnego (zmienna niezależna wywołuje zmiany w zmiennej zależnej) – odmiana eksploracyjna i konfirmacyjna
• po obserwacji zmiennej zależnej próba identyfikacji jakie zmienne niezależne mogły zadziałać w przeszłości |
|
|
Term
Model ex post facto - odmiana eksploracyjna (EPF)
na czym polega? |
|
Definition
1) operacjonalizacja zmiennej zależnej i dobór grup porównawczych
2) określenie populacji, na których prowadzone będą badania
3) opracowanie schemató wywiadów i systemy kodowania
4) analiza danych i odpowiedź na pytanie badawcze
ja chce się dowiedzieć co było w przeszłości, jestem czystą kartą, eksploruję, szukam, nie mam założeń |
|
|
Term
Model ex post facto - jako model badań jakościowych?
jakie ma ograniczenia, a jakie przewagi względem innych modeli
|
|
Definition
zalety/ przewagi - możliwość wykonania badań w obszarze, gdzie nie możnaby tego zrobić za pomocą innego modelu
- dobry do nowych grup (np. etnicznych)
- dotarcie do rzeczy, które już się wydarzyły
- model wywiadowy
wady - brak możliwości manipulacji zmiennymi, kontrolowania warunków występowania zmiennych oraz losowego doboru do próby - obarczenie dużym błędem (wyniki traktować z dużą ostrożnością) |
|
|
Term
Model ex post facto - odmiana konfirmacyjna epf
charakterystyka |
|
Definition
mam pewną teorię już i chcę ją sprawdzić, a muszę sięgnąć w przeszłość
1) operacjonalizacja zmiennej zależnej i dobór grup porównawczych
2) określenie populacji, na których prowadzone będą badania
3) uszczegółowienie hipotezy badawczej
4) zoperacjonalizowanie hipotezy badawczej
5) analiza danych i odpowiedź na pytanie badawcze
6) podjęcie decyzji dotyczącej hipotezy badawczej |
|
|
Term
|
Definition
Metodologia jest dziedziną epistemologii (nauki o wiedzy).
3 definicje metodologii:
• Dyscyplina wiedzy, zajmującą się rekonstruowaniem reguł badawczych, które powinna spełniać nauka
• Zestaw sformułowanych reguł badawczych i prawidłowości charakteryzujących praktykę badawczą
• Ogół reguł badawczych charakteryzujących praktykę badawczą w określonym momencie jej rozwoju historycznego |
|
|
Term
| Czym zajmuje się metodologia? |
|
Definition
| Metodologia zajmuje się odkrywaniem/ rekonstruowaniem reguł badawczych regulujących daną dyscyplinę (rekonstrukcja społecznej świadomości metodologicznej) |
|
|
Term
| Czym są normy metodologiczne? |
|
Definition
* wskazują cele
* określają kryteria realizacji celów
* określają standardową problematykę badawczą
* określają standardy czynności badawczych |
|
|
Term
| Czym są dyrektywy metodologiczne? |
|
Definition
- reguły formowania celów operacyjnych,
- projektowania – wytwarzania wyniku,
- realizowania czynności przygotowawczych,
- reguły kontroli i korekty czynności badawczych i oceny
realizacji celów operacyjnych |
|
|
Term
| Czym jest społeczna świadomość metodologiczna? |
|
Definition
| metodologia jako pewien ogół reguł badawczych charakteryzujących praktykę badawczą w określonym momencie jej rozwoju historycznego |
|
|
Term
| Jaką strukturę przyjmuje społeczna świadomość metodologiczna? |
|
Definition
Społeczna świadomość metodologiczna opiera się na PERSPEKTYWIE ONTOLOGICZNEJ, przekonaniach na temat ontycznej struktury rzeczywistości co pozwala konceptualizować problematyki badawcze. Jest ona najmniej zwerbalizowana, niemniej jednak ważna - określa kategorie ontologiczne dla podstawowych elementów dziedziny badań.
Na środku znajdziemy PERSPEKTYWĘ EPISTEMOLOGICZNĄ - przekonanie na temat poznawalności świata. Tutaj są też przesłanki o doborze nawłaściwszego języka do opisu świata i jego poznania, w szczególności znaczenia pojęć pierwotne.
Na samym czubku struktury znajduje się PERSPEKTYWA METODOLOGICZNA, czyli wiedza o modelach badań. Jest najbardziej zwerbalizowana i określona - reguły gromadzenia i analizowania doświadczenia (empiryzm co?) konforntowanego z hipotezami w celu ich sprawdzenia. |
|
|
Term
Czym jest epistemologia?
Jakie pytania zadaje? |
|
Definition
dział filozofii zajmujący się poznawaniem, poznaniem,
rzeczywistością, rozważa naturę pojęć takich jak: prawda, przekonanie, wiedza
Czy to możliwe, że moja rzeczywistość nie jest rzeczywista/prawdziwa?
Czym jest wiedza? Co to znaczy wiedzieć? Co to znaczy nauka?
Co to znaczy, że coś jest udowodnione naukowo?
come back do tomanka <33 |
|
|
Term
Co o prawdzie mówią poniższe koncepcje, teorie prawdy?
idealizm, idealizm poznawczy, realizm epistemologiczny, antyrealizm, pragmatyzm |
|
Definition
• Idealizm – świat dostępny zmysłom nie jest całością rzeczywistości (np. istnieją byty wieczne, niezmienne)
• Idealizm poznawczy – nie ma możliwości poznania poza własną sferę immanentną
• Realizm epistemologiczny – możliwość poznania przedmiotu
transcendentnego (odrębnego) od świadomości podmiotu poznającego
• Antyrealizm – świat zewnętrzny niezależny od podmiotu nie istnieje
• Pragmatyzm (pragmatyczna teoria prawdy) - użyteczność stanowi
kryterium prawdy – sądy uznawane za prawdziwe, ponieważ przyjmując je za prawdziwe, możemy skuteczniej postępować |
|
|
Term
Czy i jaki sposób możemy poznawać rzeczywistość? Co sądzili o tym poniżsi:
Kartezjusz, Locke (empiryzm), Kant, Bergson, Husserl, neokantyści (np. Windelband), konwencjonalizm, wiedza uzasadnione jako przekonanie |
|
Definition
• Kartezjusz - myśl, wątpliwość jako dowód istnienia
• Locke – empiryzm – tabula rasa i pewność idei prostych
• Kant – sądy analityczne (logika, nie wykraczające poza granice znanych pojęć) i
syntetyczne (zdobywanie nowej wiedzy)
• Bergson – intuicja
• Husserl – opisanie wszystkiego tak, jak się jawi w świadomości
• neokantyzm, m.in. Windelband – nauki idiograficzne skupione na opisie (np. historia) i nomotetyczne formułujące prawa przyrody (np. fizyka)
• konwencjonalizm – należy się umówić co jest czym (przyjęcie umów
terminologicznych – konwencji) Ajdukiewicz – a Leśniewski – możemy się umówić,ale to nie wpłynie na to jaki jest świat
• wiedza jako uzasadnione prawdziwe przekonanie (uzasadnione – bo mamy jakiś dowód, np. doświadczenie, świadectwo) |
|
|
Term
| Jakie są odmiany wiedzy według Sucha i Szcześniaka (1997)? |
|
Definition
* Wiedza potoczna (zdroworozsądkowa)
• Wiedza naukowa
• Wiedza artystyczno-literacka
• Wiedza spekulatywna
• Wiedza irracjonalna (zawarta w mistyce, pozadoświadczalna,
nieracjonalna droga poznania, nieraz intuicyjne, sprzeczne z zasadami
logiki kontakty z rzeczywistością nadprzyrodzoną |
|
|
Term
| Czym się różnią naukowe i nienaukowe podejścia do wiedzy i jej pozyskiwania? |
|
Definition
1.WIEDZA NIENAUKOWA 2.WIEDZA NAUKOWA
Ogólne podejście: 1.Intuicyjne 2.empiryczne
Obserwacja: 1.Przypadkowa, niekontrolowana 2.Systematyczna, kontrolowana
Opisywanie wyników: 1.Tendencyjne, subiektywne 2.Nietendencyjne, obiektywne
Pojęcia: 1.Niejednoznaczne, zawierające dodatkowe znaczenie 2.Jasne, operacyjne definicje
Narzędzia: 1.Niedokładne, nieprecyzyjne 2.Dokładne, precyzyjne
Pomiar: 1.Nietrafny i nierzetelny 2.Trafny i rzetelny
Hipotezy: 1.Niemożliwe do sprawdzenia 2.Możliwe do sprawdzenia
Postawa: 1.Bezkrytyczna, akceptująca 2.Krytyczna, sceptyczna |
|
|
Term
|
Definition
• Opis (deskrypcja)
• Wyjaśnianie (eksplanacja)
• Przewidywanie (predykcja)
idealna nauka spełnia wszystkie trzy |
|
|
Term
| Na czym polega indukcjonizm? Kto jest jego przedstawicielem? |
|
Definition
• Indukcjonizm - kierunek w metodologii nauki zapoczątkowany przez Francisa Bacona (1561-1626)
• do praw i najważniejszych ustaleń w naukach empirycznych dochodzi się na drodze indukcyjnego uogólniania faktów
• obserwuj i uogólniaj wyniki obserwacji / najpierw obserwacja, potem teoria, w trakcie obserwacji nie sugeruj się żadną teorią
• nacisk na potwierdzanie hipotez (dążenie domaksymalnego uprawdopodobnienia)
* milion przykładów na potwierdzenie |
|
|
Term
| Na czym polega hipotetyzm? Kto jest jego przedstawicielem? |
|
Definition
• Hipotetyzm – podstawowe założenia opracował Karl Popper (1902-1994) w Logice odkrycia naukowego
• swobodne stawianie śmiałych i ryzykownych hipotez teoretycznych (ogólnych, precyzyjnych, o wysokiej zawartości informacyjnej i o najwyższym stopniu falsyfikowalności)
• Dedukcyjne wyprowadzanie wniosków obserwacyjnych z hipotez
• Przeprowadzanie jak najsurowszych prób obalenia hipotez poprzez wykazywanie niezgodności wniosków z wynikami doświadczenia
* przetrwają mniej leniwe hipotezy |
|
|
Term
| Jakie są podstawowe metafory świata jakie się przewinęły przez naszą historię? |
|
Definition
* Formizm (podobieństwo) – istnienie form, odpowiednich dla dostępnych zmysłom wersji w tzw. świecie idei, a celem nauki jest odkrywanie tych form w świecie idei poprzez obserwowanie ich odpowiedników w świecie hipotez i doświadczenia empirycznego
• Mechanicyzm (maszyna) – świat funkcjonuje jak maszyna, z elementami, które są wymienialne, kompatybilne, funkcjonuje dopóki dostarczana jest energia z zewnątrz, a celem nauki jest rozpoznawania części i procesów, które tworzą maszynę
• Kontekstualizm (działanie w kontekście) – wagę doświadczeń i obserwacji można oceniać tylko w konkteście – relacji z innymi doświadczeniami które poprzedzają i następują oraz intepretacji tych doświadczeń, tylko wtedy tworzą spójne i wartościowe historie, a ich tworzenie jest celem nauki
• Organicyzm (żyjący system) – ludzie są zakorzenieni w biologicznym świecie żyjących organizmów, roślin, zwierząt, w tym i ludzi – te istoty są zorganizowane, samoregulujące i aktywnie funkcjonującymi systemami – złożonymi systemami, jak ziarno zasadzone, z którego wyrasta drzewo – aktywnie rosnące i aktywnie reagujące na wpływy środowiska – opisanie tych procesów jest celem nauki |
|
|
Term
| Jak można podzielić metodologię? |
|
Definition
Możemy wyróżnić metodologię właściwą dla każdej nauki, a w nich:
* metodologię ogólna - większy zakres; metodologię szczegółowa - mniejszy
* metodologię opisową - opisującą jak wygląda praktyka
* metodologię normatywną - opisującą jak powinna wyglądać praktyka |
|
|
Term
| Jakie należy posiadać kompetencje metodologiczne, aby być dobrym metodologiem? |
|
Definition
• Umiejętność zrozumienia i ocenienia wartość wyników badań i ich interpretacji (np. czy dany artykuł jest naukowy, czy badacze dobrze
przeprowadzili badanie, czy nie naciągają wyników itp.)
• Umiejętność samodzielnego reinterpretowania wyników badań innych osób, projektowania własnych badań empirycznych, prowadzenia badań, interpretowania wyników własnych badań
• Bierna (odbiór wiedzy) i czynna (prowadzenie badań) znajomość metodologii |
|
|
Term
| Co umożliwia bierna znajomość metodologii? |
|
Definition
• studiowanie literatury psychologicznej ze zrozumieniem
• poprawne wykorzystanie praktyczne rezultatów badawczych
• znajomość „języka metodologii" - umiejętność formułowania pytań lub koncepcji pod adresem specjalistów z zakresu metodologii i statystyki |
|
|
Term
| Co umożliwia czynna znajomość metodologii? |
|
Definition
• prowadzenie własnych badań empirycznych
• integrowanie rezultatów badawczych (znam wiele badań i potrafię łączyć je, aby tworzyć jakąś nową wartość)
• replikacja - powtarzanie badań empirycznych (na podstawie jego opisu badań)
• uwzględnianie psychologicznych i etycznych aspektów procesu badawczego (np. wiem co jest etyczne, a co nie jest etyczne w badaniu; wiem, że badani mają swoje „osobliwości”, np. lęk przed oceną, znam te aspekty i uwzględniam je)
• twórcze konkretyzowanie reguł badawczych i poszukiwanie nowych rozwiązań metodologicznych (wyższy poziom zabawy – ci, którzy dobrze opanowali reguły metodologii mogą sami tworzyć reguły, kiedy pojawia się jakiś nowy problem metodologiczny) |
|
|
Term
| Jaka cecha organicza zdobywanie wiedzy, a jaka może ją umożliwić? |
|
Definition
„pyszałkowatość, czyli poczucie, że się wie, zanim się jeszcze czegoś dowiedziało naprawdę, jest zgubna. I sprawia, że człowiek staje w miejscu. Pokora zwykle pomaga ruszyć dalej (…). Jest większa szansa, że coś się urodzi z pokornego „nie wiem” niż z „wiem na pewno, jak jest”. W dodatku „nie wiem” rodzi zaciekawienie, otwiera” – Bogdan de Barbaro
pyszałkowatość tamuje zdobywanie wiedzy,
a pokora, pokorne "nie wiem", otwiera drogę do wiedzy |
|
|
Term
| Czym jest pycha naukowa? Jakie są jej rodzaje? |
|
Definition
pycha - „wyraża aprioryczne poczucie wyższości własnej prawdy lub systemu prawd w
stosunku do odmiennych (konkurencyjnych) prawd, stanowisk, czy sądów”
• pycha technokratyczna
• pycha scholarska
• pycha nowatorska
• pycha scjentystyczna |
|
|
Term
| Czym jest pycha technokratyczna? |
|
Definition
- przekonanie o wyższości własnej wiedzy (praktyczne umiejętności) nad wiedzą teoretyczną
- skoro potrafię, to na pewno też wiem
- praktyka > wiedza teoretyczna
- nauka jako reprezentacja procesów technicznych
- badania robi się w takich obszarach, w których się przydadzą
- a to czego nie da się zweryfikować empirycznie, to nieważne, niepotrzebne |
|
|
Term
| Czym jest pycha scholarska? |
|
Definition
• Przekonanie o wyższości własnej szkoły/paradygmatu nad innymi
• Kurczowe trzymanie się obranej teorii – zamknięcie możliwości twórczego dyskursu
- nie podjęcie dialogu, strach przed dyskusją
"Mniej dojrzali dyskutanci tracą czasem kontrolę nad swoimi emocjami i zamiast przytaczania rzeczowych argumentów popisują się agresją lub złośliwym dowcipem. Jeden z profesorów medycyny (Niemcy pocz. XX w.) z pogardą odnosił się do psychoanalizy, krzyczał: „To nie jest temat do dyskusji na posiedzeniu naukowym, to jest sprawa dla policji” |
|
|
Term
| Czym jest pycha nowatorska? |
|
Definition
• Odrzucanie dorobku i negowanie przeszłych dokonań
• Poszukiwanie miejsca dla własnej sławy i kariery
• Wyższość „nowatorskich” rozwiązań nad usprawnianiem i rozwijaniem
– rewolucja vs ewolucja
(uczelnia ma raczej charakter korporacyjny niż tradycyjny) |
|
|
Term
| Czym jest pycha scejntyczna? |
|
Definition
• Uznaje nadrzędność poznania naukowego nad innymi typami wiedzy
• Założenie, że nauka powinna kreować społeczeństwo i kulturę, które mają opierać się na jej osiągnięciach
rozszerzenie: Husserl - „zbłąkany racjonalizm” - redukowanie złożonej i wielowymiarowej rzeczywistości społecznej do sfery faktów, epirycznie sprawdzalnych; „zbłąkany racjonalizm” odrzuca wszystko to, co niepewne, niepełne, niepoddające się weryfikacji.
Zakładamy, iż wykorzystując metody nauk przyrodniczych (jedyne mają zapewnić rygory naukowości), możemy poznać wszelkie wymiary rzeczywistości. Jest to myślenie błędne, gdyż nierzadko mierzymy się z problemami trudno, a czasami w ogóle nieprzekładalnymi język nauki, a na wiele pytań nauka w ogóle nie potrafi odpowiedzieć. |
|
|
Term
| Czym jest edukacja do niewiedzy? |
|
Definition
• "nie wiem" - punkt do zdobycia wiedzy
• Docenienie istotności wątpliwości i rozterek jako kluczowyc elementów procesu poznawczego i kształtowania osobowości (uczenie się jak radzić sobie z trudnościami życiowymi, akceptować własną niedoskonałość, braki, egzystencjalne pęknięcia)
• Pełne prawo do przyznania się do nieznajomości jakiegoś tematu, niezrozumienia – nie jest to dyshonorem, a może wskazywać na wysoki stopień samoświadomości i autorefleksji
• Nie oznacza gloryfikowania ignorancji |
|
|
Term
|
Definition
samo "nie wiem" nie jest niczym złym, pytanie co z tym zrobimy?
• brak podstawowej wiedzy lub nieznajomość czegoś; nieuctwo,
ciemnota, niewiedza (SJP)
• Ignorancja to postawa człowieka, który pretenduje do wyrokowania i pouczania, a także narzucania swoich wyobrażeń i decyzji specjalistom i ekspertom w dziedzinie i w kwestjach, w których brak mu wiedzy czy doświadczenia (Karwat, 2021) |
|
|
Term
| Czym jest odpowiedzialność epistemologiczna wg Clifforda? (historia o armatorze, statku, wątpliwościach, utopionych emigrantach) |
|
Definition
• Bierzemy odpowiedzialność za akceptowanie przekonań, jeśli akceptujemy przekonanie bez wystarczającego dowodu, to jesteśmy współwinni konsekwencji tego przekonania
• Nie ma czegoś takiego jak osobiste przekonania – rozmawiamy o nich,
rozprzestrzeniamy je (nawet w sposób niewerbalny i nieświadomy)
• Mamy epistemologiczną odpowiedzialność wierzenia tylko w te przekonania, które są wiarygodne – a jeśli nie mamy dowodów,
- jesteśmy moralnie zobligowani do powtrzymania się od oceny do momentu zbadania sytuacji
(czy my jesteśmy w stanie powstrzymać się od oceny?) |
|
|
Term
| Czym jest odpowiedzialność epistemologiczna wg Jamesa? |
|
Definition
• James dzieli przekonania na kategorie:
- przekonania żywe (jeśli jest gotowość do ich przyjęcia) i martwe (nie ma gotowości)
- przekonania wymuszone (konieczność wyboru spośród dostępnych opcji) i niewymuszone (więcej opcji, swobodny wybór, możemy tworzyć własne)
- przekonania doniosłe (wyjątkowość, ważność, zmieniające życie) i trywialne (codzienne, błahe)
• Jest do przyjęcia, aby żywić nieuzasadnione (nieudowodnione) przekonanie, jeśli jest żywą, wymuszoną i doniosłą opcją [wg. Jamesa były to np. przekonania religijne] |
|
|
Term
| W jaki sposób poznajemy świat jako "psychologowie-amatorzy"? a w końcu każdy z nas jest "psychologiem-amatorem" |
|
Definition
• Poznajemy otaczający nas świat poprzez:
- Rozumowanie przyczynowo-skutkowe
- Osobiste doświadczenia, tradycje, autorytety
- Błędy poznawcze
• Przewidywanie a rozumienie w psychologii potocznej |
|
|
Term
| Jakie są cechy psychologii potocznej? |
|
Definition
- subiektywna pewność,
- funkcja tożsamościowa,
- uznawanie prawdziwości sądów a priori |
|
|
Term
Czy potrzebna jest nam psychologia naukowa?
Czy nie wystarczy nam zdrowy rozsądek? |
|
Definition
nie.
joke.
niestety nasz umysł popełnia błędy poznawcze i daje się oszukać, idzie na skróty (heurystyki) i również go to zwodzi (czasem)
np:
heurystyka dostępności - uproszczona metoda wnioskowania polegająca na przypisywaniu większego prawdopodobieństwa zdarzeniom, które łatwiej przywołać do świadomości i są bardziej nacechowane emocjonalnie
efekt utopionych kosztów - jeśli zainwestowaliśmy w jakieś przedsięwzięcie swój czas, pieniądze, energię – jesteśmy w stanie dalej trwać przy tej inwestycji nawet, gdy ona nam się już zupełnie nie opłaca. |
|
|
Term
| Czym zajmuje się psychologia jako nauka? |
|
Definition
„Psychologia to nauka o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich
podmiocie” (Tomaszewski)
• nauka o zachowanych, warunkach tego zachowania, cechach ludzi
powiązanych z zachowaniem, kontekście społecznym, mechanizmach
wewnętrznych itp |
|
|
Term
| Czym różni się problem badawczy od pytania badawczego? |
|
Definition
• pytanie badawcze jest przejawem problemu badawczego
• Problem jako kategoria ontologiczna (bytu, stanu rzeczy, będącego
odniesieniem pytania), pytanie jako kategoria epistemologiczna
• Problem może istnieć, ale pytanie należy zadać
• Problemy pozorne – pytania badawcze niewyrażające realnej sytuacji
problemowej |
|
|
Term
| Jakie są źródła pytań badawczych i motywacji wg Brzezińskiego? |
|
Definition
• czynniki epistemologiczne - wynikające ze stanu badań,
* czyli jakieś luki w badaniach,
* niekonsekwencji w badaniach,
* pytania które nasuwają się w trakcie studiowania badań
• czynniki psychologiczne - związane z osobowością, twórczością badacza, np.
* intuicja,
* znajomość problematyki i tworzenie nowych jej ujęć,
* dociekania teoretyczne,
* wymiana poglądów z innymi badaczami,
* wytrwałość w dążeniu do celu |
|
|
Term
| Jakie są źródła pytań badawczych i motywacji wg Nowaka? |
|
Definition
• Okoliczności poznawczo-naukowe (wewnętrzne)
– ciekawość,
- „białe plamy”,
- niezgodności i sprzeczności w strukturze wiedzy,
- odkrycia metodologiczne (np. nowe narzędzia)
• Okoliczności społeczno-praktyczne (zewnętrzne)
– spodziewane konsekwencje technologiczne i ideologiczne |
|
|
Term
|
Definition
właściwość przyjmująca dla poszczególnych obiektów badanych
różne wartości
- przyjmuje co najmniej dwie wartości! (inaczej jest stałą) |
|
|
Term
| Jakie cechy musi mieć zmienna, aby być dobrą zmienną? |
|
Definition
• ROZŁĄCZNOŚĆ - dla jednego obiektu z danego zbioru przybiera tylko jedną
wartość (np. zmienna wiek przyjmuje dla każdego badanego człowieka tylko
jedną wartość, nie można mieć jednocześnie 14 lat i 18 lat)
• ADEKWATNOŚĆ, czyli musi być:
- WYCZERPUJĄCA - obejmuje swoim zasięgiem wszystkie obiekty z danego zbioru (każdy człowiek może odszukać swoją wartość dla zmiennej wiek, tzn. ile ma lat)
oraz
- WYŁĄCZNA - nie obejmuje swoim zasięgiem elementów spoza danego zbioru |
|
|
Term
| Jak można podzielić zmienne? (różne kategorie) |
|
Definition
• Ze względu na wartość – dychotomiczne (2 wartości), trychotomiczne (3),
politomiczne (wiele)
• Ze względu na zbiór wartości – ciągłe (jeśli pomiędzy dwoma
wartościami możliwe jest znalezienie innej wartości, np. czas),
dyskretne (jeśli pomiędzy dwoma wartościami nie występuje trzecia,
np. narodowość)
• Ze względu na rolę w badaniu – zmienne niezależne (wpływające na
inne zmienne) i zależne (poddające się wpływowi zmiennej
niezależnej) |
|
|
Term
| Jakie są 4 skale pomiaru zmiennych? |
|
Definition
* skala nominalna - klasyfikacja
- nominał (nazwa, nie liczba)
- przydział obiektów do grup, wskazanie różnic
- można zobaczyć tylko czy X jest różny od Y
- przykłady zmiennych: płeć, wyznanie, stan cywilny
* skala porządkowa (rangowa)
- porządkowanie obiektów od najmniejszych do największych (lub na odwrót)
- widzimy, że się różnią, ale nie znamy zakresu różnicy
- przykłady zmiennych: wykształcenie, klasy w szkole, hierarchia w pracy
* przedziałowa (interwałowa)
- wartości liczbowe, może przyjmować wartości ujemne
- wartości skokowe, DODAWANIE - wiemy O ILE obiekty się różnią
- przykład zmiennych: wyniki w kwestionariuszu psychologicznym
* stosunkowa (ilorazowa)
- wartości liczbowe, zero bezwzględne (bez ujemnych)
- MNOŻENIE - wiemy ILE RAZY obiekty się różnią
- przykłady zmiennych: wartości fizyczne, pomiary fizjologiczne (np. rozszerzenie się źrenicy) |
|
|
Term
| Czym różnią się zmienne niezależnie od zależnych? |
|
Definition
• Zmienne niezależne to te zmienne, które oddziałują na inne zmienne.
• Zmienne zależne to te, które zmieniają się w zależności od zmiennych
niezależnych, zmienna, którą chcemy wyjaśnić |
|
|
Term
| Jakie są typy zmiennych niezależnych? |
|
Definition
- najpierw zmienne niezależnie dzielą się na WAŻNE i ZAKŁÓCAJĄCE (takie, na które nie mamy wpływu, ale staramy się je uwzględnić projektując badanie)
- zmienne ważne dzielimy na GŁÓWNE (czynnik wpływający na zmienną zależną, ten który badamy) i UBOCZNE (czynniki wpływające na zmienną zależną, które staramy się kontrolować, ale nie badamy ich - np.płeć, wiek, wykształcenie) |
|
|
Term
| Jakie są rodzaje relacji między zmiennymi? |
|
Definition
• Istotność (współzmienność)
• Wpływ (związek przyczynowo-skutkowy)
• Interakcja (różne tzw. „efekty proste” - efekt zachodzący dla określonego poziomu drugiej zmiennej) |
|
|
Term
|
Definition
Hipoteza jest zdaniem o nieznanej wartości logicznej, jedną z możliwych odpowiedzi właściwych na zadane pytanie badawcze, zazwyczaj jest to najbardziej prawdopodobna odpowiedź na pytanie badawcze (wynikająca z wiedzy badacza).
- Hipotezy dotyczą wartości zmiennych i zależności między zmiennymi
- Mają na celu zweryfikować jakie wartości przyjmuje dana zmienne w badanej próbie, np. „Wśród studentów psychologii jest więcej kobiet niż mężczyzn.” (wartość jaką w badanej próbie przyjmuje zmienna "płeć")
- Można tworzyć hipotezy porównujące średnią wartość zmiennych w różnych grupach, np. „Osoby trenujące jogę mają wyższy poziom uważności niż osoby nie trenujące”. |
|
|
Term
| Czym różnią się hipotezy istotnościowe od zależnościowych (kierunkowych)? |
|
Definition
• Oba rodzaje zmiennych mają na celu zweryfikować jak zmienne są ze sobą związane
- hipotezy istotnościowe - hipoteza o istnieniu istotnego związku np. „Istnieje związek pomiędzy poziomem narcyzmu a ilością partnerów seksualnych.”
- hipotezy zależnościowe (kierunkowe) - założenie występowania istotnego związeku, ale także jego kierunku – tutaj pozytywnego, czyli im więcej narcyzmu, tym więcej partnerów „Im wyższy poziom narcyzmu tym więcej partnerów seksualnych” |
|
|
Term
| Jakie są cechy dobrze sformułowanej hipotezy? |
|
Definition
• ADEKWATNA ODPOWIEDŹ na problem badawczy
• NAJPROSTRZA odpowiedź na problem
• jest tak sformułowana, aby można było łatwo ją przyjąć lub odrzucić –
JASNO SFORMUŁOWANA
• NIE przyjmuje postaci szerokiej GENERALIZACJI
• NIE jest zbyt SZCZEGÓŁOWA
• jest formułowana w postaci TWIERDZĄCEJ
• NIE WARTOŚCIUJĄCA
• jest SPRAWDZALNA za pomocą dostępnych metod (empirycznie sprawdzalna)
• NIE powinna być tworzona „AD HOC” (doraźnie, bez odwołania do teorii) |
|
|
Term
| Czym są "hipotezy asekuracyjne"? |
|
Definition
Dwie podobne hipotezy (z różnicą kierunku zależności), z których jedna zostanie przyjęta, a druga odrzucona.
Nie stawia się hipotez asekuracyjnych - wybiera się tylko jedną, taką, która jest najbardziej prawdopodobna pod względem dotychczasowej wiedzy |
|
|
Term
| Czym są "hipotezy logiczne"? |
|
Definition
Dwie hipotezy, które stanowią swoje logiczne zaprzeczenie i stanowią formę hipotezy „asekuracyjnej” – należy wybrać jedną z nich
przykład:
• H1: Im częściej kobiety uprawiają sport, tym atrakcyjniejsze się czują.
• H2: Im rzadziej kobiety uprawiają sport, tym mniej atrakcyjnie się czują |
|
|
Term
| Czym są "hipotezy tożsame"? |
|
Definition
Dwie hipotezy, z których jedna zawiera w sensie logicznym drugą (hipoteza kierunkowa zawiera w sobie założenie o istnieniu zależności) - wybieramy tylko hipotezę z kierunkiem (ona już zawiera w sobie założenie z hipotezy 1, która jest zbędnym dodatkiem)
przykład: H: Im więcej godzin spędzanych na oglądaniu filmów i seriali na netflixie, tym gorsze wyniki w nauce u uczniów szkół średnich. |
|
|
Term
| Na czym polega problem formułowania pytań/problemów badawczych inaczej niż są sformułowane hipotezy? |
|
Definition
Pytania/problemy badawcze powinny bezpośrednio odnosić się do postawionych hipotez badawczych i zawierać zmienne, które pojawiają się w hipotezach (aby rozwiązywać istniejące problemy, a nie dwie odrębne kwestie)
np. • Pyt: Czy stan majątkowy ma wpływ na pojawienie się depresji?
• H: Osoby skrajnie bogate częściej chorują na depresję niż osoby skrajnie biedne.
dwie inne kwestie (pytanie powinno brzmieć: Czy osoby skrajnie bogate częściej chorują na depresję niż osoby skrajnie biedne?) |
|
|
Term
| Na czym polega problem braku adekwatnego pytania do postawionej hipotezy? |
|
Definition
| badamy, a przynajmniej próbujemy badać dwie odrębne kwestie, można się pogubić w badaniu i nie wiadomo w jaki sposób podejść do problematyki, bo jest niesprecyzowana |
|
|
Term
| Na czym polega problem hipotezy nie związanej bezpośrednio z problemem? |
|
Definition
| badamy, a przynajmniej próbujemy badać dwie odrębne kwestie, można się pogubić w badaniu i nie wiadomo w jaki sposób podejść do problematyki, bo jest niesprecyzowana |
|
|
Term
| Z jakimi problemami możemy się spotkać, jeśli źle sformułujemy hipotezy? |
|
Definition
1. Hipotezy „asekuracyjne”
2. Hipotezy zbliżone logicznie
3. Hipotezy tożsame
4. Stawianie problemów/pytań badawczych innych niż hipotezy badawcze
5. Brak adekwatnego pytania do postawionej hipotezy, hipotezy
niezwiązane z problemem
6. Jedna hipoteza – jedna relacja
7. Nieścisłości językowe
8. Wybór problemu bez zmiennych psychologicznych |
|
|
Term
| Co oznacza zasada "Jedna hipoteza – jedna relacja"? |
|
Definition
Hipoteza powinna być łatwa do przyjęcia lub odrzucenia, dlatego w
jednej hipotezie weryfikujemy tylko jedną relację między zmiennymi
np. (źle) • H: U osób z zaburzeniami nastroju występuje niski poziom magnezu i/lub witaminy B6 |
|
|
Term
| Na czym polega problem nieścisłości językowych w hipotezach? |
|
Definition
Kwestie stosowanego języka – inne określenia
• dobór słów w pytaniu/hipotezie może prowadzić do nieporozumień i niejasności – należy zwracać uwagę, aby je ujednolicać
• Źle jeśli dobór słów prowadzi do rozważań: Czy badaczom chodzi sytuacje, kiedy rodzice brali środki psychoaktywne, ale dziecko nie widziało? Czy tylko jeśli dziecko było świadkiem stosowania środków, czy po prostu jeśli te środki były w domu?
np. H: Uczniowie szkół zawodowych mniej skarżą się na odczuwany stres
niż uczniowie liceów.
• Pytanie – czy chcemy badać w jakiej grupie ludzie odczuwają więcej
stresu, czy skarżą się na odczuwanie stresu – to z punktu widzenia
badania nie jest to samo |
|
|
Term
| Na czym polega problem wyboru problemu bez zmiennych psychologicznych? |
|
Definition
• część projektów rozważa problemy, dotyczące zmiennych nie psychologicznych, a bardziej demograficznych, np. kierunek studiów, wysokość oceny z przedmiotu, notowanie na komputerze vs. kartce, ilość godzin na netflixie, posiadanie zwierzęcia
• w badaniu z obszaru psychologii przynajmniej jedna zmienna powinna mieć charakter psychologiczny – badania ze zmiennymi demograficznymi nie są błędne, jednak zachęcam do wykorzystania zmiennych psychologicznych
• warto się zastanowić co kryje się pod zmiennymi niepsychologicznymi, np. jakie według was zmienne psychologiczne powodują, że student wybierze notowanie na komputerze lub na kartce? |
|
|
Term
| Na czym polega konceptualizacja, a na czym operacjonalizacja zmiennych? |
|
Definition
• Konceptualizacja – sprecyzuj znaczenie pojęć oraz zmiennych, które mają być badane
- określenie teoretycznej (konceptualnej) definicji zmiennej
- zdefiniowanie kontruktu jaki będziemy badać
• Operacjonalizacja – sprecyzuj jak faktycznie będziesz mierzyć badane zmienne
- poszukiwanie empirycznych odpowiedników zmiennych teoretycznych
- określenie operacji (kroków), które należy wykonać, aby zmierzyć daną zmienną |
|
|
Term
| Jakie są trzy klasy pojęć? |
|
Definition
• Klasa pierwsza pojęć: przedmioty bezpośrednio obserwowalne
• Klasa druga pojęć: przedmioty obserwowalne pośrednio (np. za pomocą deklaracji, zapisów)
• Klasa trzecia pojęć: konstrukty – twory teoretyczne oparte na obserwacji, lecz nieobserwowalne ani bezpośrednio ani pośrednio |
|
|
Term
| Czym jest definicja pojęciowa, a czym definicja operacyjna? |
|
Definition
• Definicja pojęciowa:
- nominalna (krótkie, możliwe pełne określenie znaczenia (sensu) czegoś, zdanie orzekające lub ustanawiające równoznaczność dwóch wyrażeń, np. kot to zwierzę)
- realna (krótkie, możliwe pełne określenie oznaczania (odnoszenia się do) czegoś, zdanie opisujące własności przysługujące wszystkim elementom danego zbioru, np. kot ma wąsy)
• Definicja operacyjna:
- zdanie ustanawiające wskaźnik czegoś lub opisujące czynności konieczne do zaobserwowania danego zjawiska lub procesu
- definicja operacyjna jest ukoronowaniem procesu operacjonalizacji zmiennej
- np. poziom „zawstydzenia” rozpoznajemy po ilości odwróceń wzroku od rozmówcy
- Łączy proces pojęciowo-teoretyczny z poziomem empiryczno-obserwacyjnym
- Opisuje zbiór procedur, realizacja których umożliwiaj ustalenie istnienia (lub stopnia istnienia) zjawiska opisywanego przez dane pojęcie |
|
|
Term
| Czym jest wskaźnik? W jaki sposób wybrać wskaźnik? |
|
Definition
Zjawiskiem obserwowalnym, którego zajście pozwala z prawdopodobieństwem większym od przypadkowego orzec o zajściu innego zjawiska i ewentualnie o jego natężeniu
- Wybór wskaźnika zmiennej wiąże się z wyborem definicji zmiennej - nie powinno się definiować czegoś, co mierzymy za pomocą linijki jako temperatury (trafność fasadowa) |
|
|
Term
| Jak przebiega operacjonalizacja zmiennych w pracy bawczej? |
|
Definition
podanie definicji zmiennej, wybranego wskaźnika i jego opis (np. opis narzędzia - ile pytań, jaka możliwa suma punktów)
uwaga: jeśli wykorzystujemy kwestionariusz - oznacza, że przyjmujemy definicję zmiennej podaną w kwestionariuszu |
|
|
Term
|
Definition
| Pomiar to przyporządkowanie cyfr lub liczb obiektom, zdarzeniom lub zmiennym zgodnie z określonymi regułami |
|
|
Term
|
Definition
błąd pomiaru to różnica między wynikiem otrzymanym a wynikiem prawdopodobnym
- artefakt, tj. odzwierciedla zróżnicowanie wynikające z samej procedury pomiarowej
- zawsze się oczekuje jakiegoś błędu, dlatego zakładamy poziom ufności, w którym z określonym stopniem pewności mieści się interesująca nas właściwość w populacji
- W praktyce w badaniach psychologicznych poziom ufności wyznacza
się na 95%
- Typowe źródła błędu pomiaru są związane z aspektem trafności |
|
|
Term
|
Definition
• jest to wewnętrzna spójność pomiaru, stabilność
W jaki sposób można zwiększyć rzetelność badań?
• Metoda testu powtórnego (test-retest) na tej samej próbie
• Metoda połówkowa (wzajemna wymienialność pytań)
• Wykorzystywanie testów jedynie z opracowaniem psychometrycznym – podręcznikiem lub artykułem naukowym opisującym właściwości metody
- najbardziej popularny wskaźnik rzetelności to alfa Cronbacha
Rzetelność mierzona statystyką alfa Cronbacha, powinna wynosić powyżej r=0,70 (informacja w podręczniku do testu)
• Rzetelność rośnie, kiedy wzbogacamy dane narzędzie o podobne pozycje, badamy zróżnicowane próby osób i stosujemy ujednolicone procedury
• Wykorzystując w badaniu kwestionariusze, stosujemy uznane mierniki i zwracamy także uwagę na rzetelność osób zatrudnionych przy realizacji badań (np. ich nastrój, wpływ na badanie) |
|
|
Term
| Czym jest trafność? Jakie są jej rodzaje? |
|
Definition
| - trafność narzędzia można określić sprawdzając czy mierzy to co faktycznie ma mierzyć |
|
|
Term
| Jakie są osobliwości badań psychologicznych? |
|
Definition
- zachodzi interakcja badanego z badaczem i z otoczeniem (tego nie ma w matematyce czy naukach przyrodniczych)
- osoby badane są świadome bycia badanym, co więcej są samoświadome, mają umiejętność uczenia się i kumulowania doświadczeń |
|
|
Term
| Jakie są elementy psychologiczne procesu badawczego, które należy wziąć podc uwagę podczas projektowania badania? |
|
Definition
Oczekiwania interpersonalne badacza:
• klimat (nieświadome tworzenie badanym życzliwego klimatu emocjonalnego lub nieżyczliwego)
• sprzężenie zwrotne (poświęcanie większej uwagi niektórym badanym)
• wkład (większe lub mniejsze wymagania od niektórych badanych)
• wydajność (stwarzanie większej okazji do wykazania się niektórym badanym)
Oczekiwania interpersonalne osoby badanej
• Oczekiwania, jakie osoba badana wykazuje wobec badacza, np. chęć przekonania badacza do swojej własnej hipotezy
Status motywacyjny osoby badanej
• co skłoniło osobę badaną do wzięcia udziału w badaniu („pomocą” badaczowi, potencjalne oszukiwanie, by uzyskać wysoką opłatę za udział w badaniu, chęć poznania własnego profilu osobowości)
Wskazówki sugerujące hipotezę badawczą
• Pogłoski, plotki, informacje uzyskane podczas rekrutacji do badania, eksperymentator, wystrój laboratorium, sam tytuł badania
• Ryzyko zachowań nakierowanych na potwierdzenie lub obalenie hipotezy
• wnioski wyciągane ze wskazówek nimi nie będącymi
Lęk osoby badanej przed oceną
• Wszelkie aspekty procedury badania, które mogą wywołać niepokój, napięcie i lęk u osób badanych mogą doprowadzić do zniekształcenia wyników tych badań - redukcja w badaniu czynników powodujących lęk. |
|
|
Term
| W jaki sposób można kontrolować wskazówki sugerujące hipotezę badawczą? |
|
Definition
działania jakie może wykonać eksperymentator
• Badania posteksperymentalne (wywiad po)
• Niby-eksperyment (odgrywanie roli badanego)
• Symulacja eksperymentalna (oszukanie samego eksperymentatora) |
|
|
Term
| W jaki sposób można kontrolować lęk osoby badanej przed oceną? Co można zrobić, żeby go zredukować? |
|
Definition
• Kontrola wpływu LPO
- Powtórne przeprowadzenie badania według innego scenariusza (badanie drugie, pozornie nie związane)
- Manipulowanie pobudzeniem emocjonalnym
• Zmniejszenie LPO
- Inna osoba rejestrująca, inna prowadząca eksperyment
- Informacje zwrotne |
|
|
Term
| Czym charakteryzują się badania psychologiczne? |
|
Definition
• dużą dynamika zmian w czasie
• wielością i złożonością uwarunkowań badania
• praktycznie niemożliwością, żeby odizolować badane zjawisko (np. zachowanie w sytuacji prośby o pomoc) od wpływów zewnętrznych nie podlegających kontroli badacza np. jakie ta osoba ma doświadczenie z pomaganiem)
• tym, że nigdy nie pozwolą ocenić czy tak jest na 100%, tylko dają pewny statystyczny wynik (prawdopodobieństwo, że tak jest)
• ograniczeniami etycznymi (nie można kogoś np. głodzić, żeby sprawdzić jego refleks) |
|
|
Term
| Jakie są główne modele badawcze? krótko je scharakteryzuj |
|
Definition
• Korelacyjny - badacz dokonuje pomiaru dwóch lub więcej zmiennych i określa kierunek oraz siłę związku między zmiennymi (Miary siły związku - analiza korelacji, analiza regresji)
• Eksperymentalny - badacz manipuluje wartością zmiennej niezależnej, kontroluje pozostałe zmienne niezależne i dokonuje pomiaru zmiennej zależnej (Miary istotności różnic - testy ANOVA)
• Quasi-eksperymentalny - badacz gromadzi i porządkuje dane ze względu na poziom zmiennej niezależnej i dokonuje pomiaru zmiennej zależnej (Miary istotności różnic - testy ANOVA)
• Ex post facto - badacz gromadzi i porządkuje dane ze względu na poziom zmiennej zależnej i dokonuje pomiaru zmiennych niezależnych (Miary istotności różnic - testy ANOVA) |
|
|
Term
| Czym jest współczynnik korelacji? W jakim przedziale liczbowym czyta się współczynnik korelacji? Co oznacza jego znak? |
|
Definition
współczynnik korelacji – ilościowy wskaźnik stopnia, w jakim możemy przewidywać jeden rozkład wyników na podstawie innych wyników,
- wyliczając go uzyskujemy znak i siłę korelacji
- wielkość wspołczynnika korelacji liczy się w przedziale od -1 (doskonale negatywny związek) do +1
(doskonale pozytywny związek)
- 0 oznacza brak związku, np. inteligencja a choroby umysłowe
- znak korelacji oznacza jedynie kierunek:
+ przyrostowi jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej
- przyrostowi jednej zmiennej towarzyszy spadek wartości drugiej |
|
|
Term
|
Definition
| Korelacja – stopień współzmienności zmiennych |
|
|
Term
| Na podstawie jakich planów można prowadzić badania korelacyjne? |
|
Definition
• Plan oparty na porównaniach poprzecznych (dobór próby z populacji w jednym czasie – możliwa obserwacja zjawiska w różnych próbach)
• Plan prób niezależnych (sukcesywny pomiar danych zmiennych co jakiś czas, lecz w różnych próbach, co uniemożliwia identyfikację zmian w czasie u indywidualnych osób)
• Plan badań podłużnych (ci sami respondenci są ankietowaniwielokrotnie w celu określenia zmian, wystąpiły wśród indywidualnych respondentów – np. w procesie terapii) |
|
|
Term
| Za pomocą jakich narzędzi dokonywane są pomiary w badaniach korelacyjnych? |
|
Definition
• Kwestionariusze (inwentarze)
• Ankiety, sondy (charakterystyczne dla badań np. socjologicznych) |
|
|
Term
| Jakie są rodzaje trafności? |
|
Definition
• Fasadowa („co do fasady”) – „zdroworozsądkowa”, np. nietrafne byłoby mierzenie emocji pozytywnych wskaźnikiem liczba wypożyczonych książek
• Kryterialna (odnosząca się do innych „obiektywnych” kryteriów, np. religijność a częstotliwość uczęszczania do Kościoła)
• Teoretyczna i empiryczna (logiczne powiązania teoretyczne z innymi zmiennymi, często związana z pomiarem zbliżonymi kwestionariuszami, trafność zbieżna – podobne wyniki tam, gdzie oczekiwane, oraz różnicowa – różnice tam, gdzie oczekiwane) |
|
|
Term
| Jakie są główne powody "nietrafności" w badaniach? |
|
Definition
• W planach badań podłużnych - „śmiertelność” respondentów – odpadanie uczestników w miarę upływu czasu oraz fakt, że respondenci wypełniają kwestionariusz więcej niż jeden raz
• Dojrzewanie grup (zmiany, które zachodzą uniwersalnie z wiekiem lub zmiany społeczne, które wpływają na dane zjawisko)
• Zjawisko zgodności pomiędzy deklaracjami a faktycznymi zachowaniami/przekonaniami (dążenie do aprobaty społecznej, lęk przed oceną, zdolność do introspekcji) |
|
|
Term
| Jakie są właściwości hipotez w badaniach korelacyjnych? |
|
Definition
• Hipotezy zależnościowe bez form, wskazujących na przyczynowość:
- Zmienna X wiąże się ze zmienną Y
- Wraz ze wzrostem poziomu zmiennej X, poziom zmiennej Y maleje
- Im wyższy poziom X, tym wyższy poziom Y
• WSPÓŁZMIENNOŚĆ
• UWAGA na Hipotezy dotyczące tzw. mediacji
Istnieje związek między poziomem zainteresowania metodologią, a ocenami z
metodologii, który można wyjaśnić ilością godzin spędzonych na nauce
metodologii
• UWAGA na korelacje pozorne |
|
|
Term
| Jakie warunki muszą być łącznie spełnione aby mówić o związku przyczynowo skutkowym? |
|
Definition
• istnieje korelacja
• przyczyna poprzedza skutek (czasowo)
• skutek nie może być wyjaśniony inną zmienną |
|
|
Term
| Jakie są plany badań eksperymentalnych? |
|
Definition
• eksperyment klasyczny
• czterogrupowy plan Solomona - dodatkowa grupa eksperymentalna bez pretestu i dodatkowa kontrolna bez pretestu
• plan bez pretestu z grupą kontrolną
• czterogrupowy plan umożliwiający badanie skutków rozciągniętych w czasie (posttest wykonany w drugiej grupie eksperymentalnej i kontrolnej później niż w pierwszych) |
|
|
Term
| Jakie są właściwości hipotez stawianych w badaniach eksperymentalnych? |
|
Definition
• Hipotezy wskazujące na przyczynowość:
- Zmienna X wpływa na zmienną Y
- Zmienna X zwiększa poziom zmiennej Y
• UWAGA na hipotezy dotyczące tzw. moderacji
Ilość znajomych zwiększa satysfakcję z życia, ale tylko w przypadku gdy te znajomości są bliskie |
|
|
Term
| Czym są trafność wewnętrzna i zewnętrzna ekspertymentu? |
|
Definition
• Trafność wewnętrzna – odnosi się do projektu i realizacji badania
• Trafność zewnętrzna – odnosi się do uogólniania wniosków na populację (temat doboru próby) |
|
|
Term
| Jakie są źródła braku trafności w eksperymencie? |
|
Definition
• historia (życie poza laboratorium)
• dojrzewanie grup (np. zmiana zdania)
• narzędzia (zmiana, adekwatność narzędzi)
• wymieranie grup
• rozpowszechnianie („skażenie“ grupy kontrolnej)
• rekompensata (coś w zamian wprowadzenia bodźca – np. opieka)
• rywalizacja o rekompensatę (np. grupa kontrolna przykłada się bardziej,
żeby „pokonać“ grupę eksperymentalną)
• zniechęcenie (zniechęcenie w grupie kontrolnej)
• oczekiwania badacza (eksperyment podwójnie ślepy) |
|
|
Term
| Czym jest rzetelność obserwacji? W jaki sposób można ją zwiększyć? |
|
Definition
• Miarą rzetelności obserwatorów jest stopień zgodności między nimi
• Zgodność wzrasta dzięki szkoleniu sędziów i dostarczaniu im informacji zwrotnych o stwierdzonych rozbieżnościach ich sądów oraz podaniu im jasnych definicji rejestrowanych zachowań i zdarzeń
• Wysoka zgodność sędziów zwiększa pewność co do trafności obserwacyjnych wskaźników zachowania
• Zgodność sędziów określa się, wyliczając jej procent lub korelację w zależności od sposobu pomiaru i zapisu zachowania |
|
|
Term
| Co może wpływać na trafność obserwacji? Jak temu zapobiec? |
|
Definition
• Wpływ obserwatora
- Zachowanie danych osób może przestać być reprezentatywne dla ich normalnego zachowania, jeżeli zdają sobie sprawę z tego, że są obserwowani
- Zachowanie uczestników podczas badań może wynikać z ukrytych wymogów sytuacji eksperymentalnej
- Reaktywność (zaburzający wpływ aktu pomiaru na jego wyniki)
* Metody kontroli – nieinwazyjne (rejestracja kamerami, a nie osobą, zamaskowany badacz, adaptacja („oswojenie” z badaczem) i pośrednia obserwacja zachowania
• Tendencyjność obserwatora
- Sytuacja, kiedy oczekiwania obserwatora prowadzą do systematycznych zniekształceń w identyfikacji i rejestracji zachowań, może się pojawić gdy obserwatorzy są świadomi hipotez badania lub wyników wcześniejszych badań
* Pierwszym krokiem w kontrolowaniu tendencyjności obserwatora jest uznanie
możliwości jej wystąpienia |
|
|
Term
| Czym jest zbiorowość statystyczna (populacja)? |
|
Definition
| - to zbiór elementów (w psychologii to najczęściej zbiór ludzi) o podobnych lecz nie identycznych właściwościach, np. populacja Polaków, mamy podobne właściwości (ze względu na kulturę) lecz także różnimy się |
|
|
Term
| Czym jest próba statystyczna? |
|
Definition
| – to wyodrębniona część populacji, która podlega badaniom, w celu wysnucia wniosków na temat populacji. Dobrze, aby próba statystyczna była tzw. próbą reprezentatywną, czyli najlepiej oddawała populację, aby jej struktura pod względem badanej zmiennej była jak najbardziej zbliżona do struktury populacji – aby spełnić te warunki musi być dobrana w sposób losowy oraz być odpowiednio duża (liczna) |
|
|
Term
| Czym jest jednostka statystyczna? |
|
Definition
| – to element zbiorowości statystycznej (w psychologii najczęściej osoba, grupa) |
|
|
Term
| Jakie są schematy doboru próby? Czym charakteryzuje się każdy z nich? |
|
Definition
• schematy losowe (probabilistyczne)
- indywidualny (nieograniczony, systematyczny, bezzwrotny lub zwrotny)
- warstwowy (warstwy z uwagi na jedną lub wiele zmiennych – może być proporcjonalny, nieproporcjonalny oraz optymalny)
• schematy nielosowe (nieprobabilistyczne)
- celowy (arbitralny) (badacz wskazuje konkretne jednostki, np. ludzie z danego szpitala) - próba ekspercka
- kwotowy (badacz wskazuje konkretne jednostki ale z zachowaniem pewnych proporcji z populacji)
- przypadkowy (badacz bierze do badania osoby, które np. akurat przechodzą ulicą Stawową)
- okolicznościowy (badacz bierze do badania osoby, które ma „pod ręką”, np. studentów)
- metoda kuli śnieżnej (badacz daje testy znajomym, którzy dają znajomym itp.)
• Dobór ochotniczy (oparty na osobach, które zgłaszają się do badania z jakiegoś ogłoszenia) |
|
|
Term
| Czym cechuje się dobór ochotniczy? (czemu jest niereprezentatywny?) |
|
Definition
• wyższy poziom wykształcenia
• wyższy status społeczny
• wyższy poziom inteligencji
• wyższy poziom potrzeby aprobaty społecznej
• większe zsocjalizowanie
• bardziej zainteresowani tematem badania |
|
|
Term
| Czym jest operat przy doborze losowym? |
|
Definition
* Podstawa doboru próby
* Operat losowania to wykaz jednostek populacji z symbolami identyfikacyjnymi, używany do wyboru próby. Zapobiega podwójnemu badaniu. |
|
|
Term
| Jaki jest mechanizm doboru próby losowej? |
|
Definition
losowanie
przypadkowy to nie to samo co losowy |
|
|
Term
| W jaki sposób określana jest wielkość próby? |
|
Definition
• odbywa się zazwyczaj na podstawie:
• określeniu wielkości badanej populacji
• skorzystania z kalkulatora XD
• przyjętego przedziału ufności (confidence level „na ile możemy ufać danej wartości” - zazwyczaj 95%)
• marginesu błędu (zazwyczaj 5%) |
|
|
Term
| Jakie kwestie należy rozważyć by określić wielkość próby? |
|
Definition
• Jaka jest populacja?
• W jaki sposób dobrać próbę badawczą?
• Kim byłyby by osoby badane?
• Który typ doboru zastosować? Losowy / nielosowy - dlaczego, jaka jest jego przewaga?
• Ile osób powinno zostać zrekrutowanych? |
|
|
