-koduje białko,które odgrywa kluczową rolę w kontroli cyklu kom.

-mutacja- siatkówczak (retinoblastoma)

-osteosarcoma u dzieci+inne mięsaki tkanek miękkich

-rak drobnokomórkowy płuca

-rak sutka

-mutacja wrodzona->zespół LI-FRAUMENI

-dziedziczony AD

-zwiększona podatność (zachorowanie

przed 45. rokiem życia) na choroby nowotworowe,szczególnie:

-mięsaki tkanek miękkich

-osteosarcoma

-rak sutka

-ostra białaczka

-guzy mózgu

-rak kory nadnerczy

-rak sutka

-rak jajnika

-rak gruczołu krokowego

-rak jelita grubego

-rak sutka

-rak jajnika

-rak gruczołu krokowego

-rak pęcherza moczowego

-rak sutka u mężczyzn

-neurofibromatosis 1 (czasami neurofibrosarcoma)

-także wzrost ryzyka wystąpienia:

-guza Wilmsa

-przewlekłej białaczki szpikowej

-rhabdomyosarcoma

-meningioma (oponiak)

-phaeochromocytoma

-neurofibromatosis 2

a także:

-wzrost ryzyka schwannoma acousticum

-oponiaków

-glejaków

-zmniejszona kohezja międzykomórkowa ->ułatwienie inwazji i występowania przerzutów w rakach

-jelita grubego

-rakach przełyku

-jajnika

-sutka

-gruczołu krokowego

-wzrost ryzyka raka żołądka

-choroba von Hippla-Lindua (Naczyniowakowatość siatkówkowo-móżdżkowa)

-2 mutacje w allelach genu VHL-jedna dziedziczona, druga spontaniczna

(od najczęstszych)

-naczyniaki krwionośne zarodkowe móżdżku

-naczyniaki siatkówki

-rak jasno komórkowy nerki

-naczyniaki krwionośne zarodkowe rdzenia kręgowego

-guz chromochłonny (pheochromocytoma)

-bcl 2

-bcl xL

-bax

-bad

-bide

-bcl xS

-stymulujące wzrost

-obecne w prawidłowej komórce

-jeśli mutacja ->onkogeny

-koduje białka regulatorów, enzymy,czynniki wzrostowe,receptory błonie itd.

-spowodowana krążącym PTHrP lub osteolizą kości spowodowaną rozrostem nowotworu

-szczególnie płaskonabłonkowe nowotwory płucprodukująsubstancje zbliżónądo

PTHrP

-skutek produkowania przez nowotwór związków o działaniu ACTH

-głównie drobnokomórkowe raki płuc

-współistnienie nowotworu przewodu pokarmowego i zapalenia żył

-w raku trzustki i płuca

-nowotwory pp->produkcja tromboplastyny tkankowa-> powstawanie zakrzepów

-w nowotworach nerek

-produkcja EPO-> policytemia

-zmiana skórna

-w nowotworach żołądka

[image]

-zmiana skórna

-w nowotworach przewodu pokarmowego

[image]

-geny bramkowe (hamują proces proliferacji)

-geny opiekuńcze (utrzymują stabilność genetyczną komórki)

-Rb,p53,p73,BRCA1 i 2, APC,NF 1 i 2,E-kadcheryna, DCC, VHL,WT 1

-colitis ulcerosa-> gruczolakorak jelita grubego

-xeroderma pigmentosum->rak skóry -

cirrhosis hepatis (marskość wątroby)->carcinoma hepatocellulare

-anemia perniciosa (niedokrwistość złośliwa)-> rak żołądka

-nadmierna proliferacja (bezcelowa i niekorzystna dla organizmu)

-zaburzenia różnicowania komórek

-nowotwór do pewnego stopnia rośnie autonomicznie, chociaż jego wzrost jest uzależniony od dopływu krwi i niekiedy od stymulacji hormonalnej

-może powstać z każdej tkanki, której kom. zachowały zdolnośćdo podziałów

· wzrost liczby komórek prawidłowych

· odwracalna

-Dosłownie oznacza zaburzenie wzrostu

-Jest to stan przejściowy pomiędzy rozrostem (hyperplazja) a nowotworem

dysplazja- gdzie najczęściej występuje?

-czym się charakteryzuje?

-głównie w nabłonku

-charakteryzuje się:

* zaburzeniami (utratą) różnicowania komórek (zmiany cytologiczne; utrata jednorodności komórek)

*zaburzeniami (utratą) architektury

o Pleomorfizm (kształtu, wielkości, zabarwienia)

o Hiperchromazja jąder

o Zwiększenie stosunku jądrowo-cytoplazmatycznego

o Zwiększona aktywność mitotyczna

o Anarchia architekturalna

o nabłonek proliferuje (rozrasta się), tworząc obraz mikroskopowy tkanki nowotworowej rozrastającej się w prawidłowych tkankach

o nie nacieka i nie daje przerzutów jak typowa tkanka nowotworowa!!!!

-w dysplazji małego stopnia zmiany występują tylko w dolnej 1/3 części nabłonka

-dysplazji dużego stopnia zmiany obejmują większość powierzchownych warstw nabłonka

-Zmiany dysplastyczne małego i średniego stopnia mogą ulegać regresji po usunięciu czynnika przyczynowego.

-Prawdopodobieństwo, że dysplazja dużego stopnia przejdzie w raka jest duże, chociaż nie można przewidzieć w jakim okresie czasu

· jest pojęciem używanym dla określenia prawie całkowitej utraty morfologicznych cech charakterystycznych dla tkanki dojrzałej.

· W formie przymiotnikowej stanowi synonim dużej złośliwości i znacznego odróżnicowania

o Pleomorfizm (różne kształty komórek, organelli)

o Czasami utrata cech zróżnicowania

o Hiperchromazja

o Wzrost liczby mitoz (częściowo nieprawidłowych)

o Obecna tylko w nowotworach złośliwych

o Jest nieodwracalna

-utworzony jest z tkanek zróżnicowanych i dojrzałych,

-o budowie mało odbiegającej od obrazu prawidłowych tkanek

-dobrze ograniczony, często otorbiony

-rośnie wolno, rozprężająco (uciskając sąsiadujące tkanki)

-nie daje przerzutów

-jest wyleczalny

-jego szkodliwy wpływ na ustrój może być spowodowany wydzielaniem hormonu, krwawieniami, zamknięciem światła naczynia, uciskiem nerwu albo umiejscowieniem w ważnym dla życia narządzie

-gruczolak (adenoma)

-brodawczak (papilloma)

-torbielak (cystoma)

-torbielakogruczolak (cystadenoma)

-torbielakogruczolak brodawkowaty (cystadenoma papillare)

– nowotwór łagodny wywodzący sięz nabłonka gruczołowego

– to ograniczony nowotwór utworzony przez dysplastyczny nabłonek gruczołowy (tworzący struktury cewkowe lub brodawkowate)

-tworzy układy gruczołowe, ale niekoniecznie struktury gruczołowe

– w 90% występuje w jelicie grubym, rzadziej w żołądku i jelicie cienkim

– zawiera torbiele czyli jamy patologiczne

-o wyściółce nabłonkowej -> prawdziwa

-bez tej wyściółki -> rzekoma

– cechuje się rozrostami gruczolakowatymi z torbielami które mogą zawierać treść surowiczą lub śluzowatą

– bardzo często trzustka i jajnik

torbielakogruczolak brodawkowaty

(cystadenoma papillare)

– łagodne guzy nabłonkowe, w których układy papilarne wrastają do przestrzeni torbielowatych

[image]

-włókniak (fibroma – z kom. typu fibroblastów

-mięśniak gładkokomórkowy (leiomyoma) – z kom. mięśni gładkich

-chrzęstniak (chondroma) – z chrząstki

-kostniak (osteoma) – z osteoblastów

-naczyniak (haemanginoma) – z naczyń krwionośnych

-tłuszczak (lipoma) – z tkanki tłuszczowej

· krwiak (haematoma)

· gruźliczak (tuberculoma)

· twardziel (rhinoscleroma)

· ziarniniak (granuloma)

· odpryskowiak (choristoma)

· hamartoma

o Cechą charakterystyczną twardzieli jest powstanie twardych jak chrząstka nacieków zapalnych

o Nacieki te mogą być rozlane lub ograniczone

o Jej umiejscowienie jest także charakterystyczne i dotyczy ujść otworów naturalnych jam górnych dróg oddechowych

[image]

o zgrupowanie epitelioidnych makrofagów oraz innych komórek zapalnych i należących do układu immunologicznego, a także macierzy pozakomórkowej

o Ziarniniaki są najczęściej otoczone przez mankiet limfocytów

-heterotopia

-nienowotworowy guz będący zaburzeniem rozwojowym

-zaburzenie polega na obecności prawidłowo zbudowanej tkanki w nieprawidłowym (ektopowym) umiejscowieniu

· rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale)

· gruczolakorak (adenocarcinoma)

· rak urotelialny (carcinoma urotheliale)

· rak niezróżnicowany (carcinoma non differentiatum)

· rak zarodkowy (carcinoma embryonale)

rak płaskonabłonkowy

(carcinoma planoepitheliale)

-różnicuje się w kierunku nabłonka wielowarstwowego płaskiego, często z cechami rogowacenia

∙ rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy (carcinoma planoephitheliale spinocellulare)

∙ rak płaskonabłonkowy rogowaciejący/nierogowaciejący (carcinoma planoephitheliale keratodes/nonkeratodes)

∙ rak podstawnokomórkowy (carcinoma basocellulare)

∙ nabłoniak limfatyczny (guz Schminckego, lymhoephitelioma)

o Cewkowy – adenocarcinoma tubulare

o Brodawkowaty – adenocarcinoma papillare

rak urotelialny

(carcinoma urotheliale)

-różnicuje się w kierunku nabłonka przejściowego

∙ powstaje w drogach moczowych (pęcherzu moczowym, moczowodzie, miedniczkach i kielichach nerkowych)

∙ nowotwór rośnie w postaci brodaweczkowatych wypustek w początkowym okresie brodaweczki te wszczepiają się w inne obszary dróg moczowych

· rak niezróżnicowany

(carcinoma non differentiatum)

rak zarodkowy

(carcinoma embryonale)

-tłuszczakomięsak (liposarcoma) ->z tkanki tłuszczowej

-włókniakomięsak (fibrosarcoma) ->z tkanki łącznej

-chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) ->z tkanki chrzęstnej

-kostniakomięsak (osteosarcoma) ->z tkanki kostnej

-mięsak naczyniowy (haemanginosarcoma) ->z tkanki naczyniowej

-mięsakomięsak gładkokomórkowy (leiomyosarcoma)

->z mięśni gładkich

-mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy (rhabdomyosarcoma)

-mięsako – rak (carcinosarcoma)

-adenoma villosum (gruczolak kosmkowy) w jelicie grubym stanowi podłoże rozwoju gruczolakoraka,

-leucoplakia(rogowacenie białe) błony śluzowej jamy ustnej, pochwy lub prącia,

-dysplasia w szyjce macicy,

-dysplasia nabłonka oskrzelowego u palaczy papierosów są związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka płaskonabłonkowego,

-hyperplasia atypica w przewodach sutka – raka śródprzewodowego,

-hyperplasia adenomatosa atypica endometrii– gruczolakoraka trzonu macicy

-keratosis solaris cutis– raka skóry

o colitis ulcerosa (wrzodziejące zapalenie jelita grubego) -gruczolakorak jelita grubego

o xeroderma pigmentosum(skóra pergaminowa) -rak skóry

o cirrhosis hepatis(marskośćwątroby) - carcinoma hepatocellulare

o anaemia perniciosa (niedokrwistość złośliwa) -rak żołądka

· inaczej to rak in situ, albo rak śródnabłonkowy

· wzrost komórek o cechach nowotworu złośliwego ograniczony jedynie do obszaru nabłonka

(nie przekracza błony podstawnej!!!)

· w nabłonku na całej grubości są komórki:

o mało zróżnicowane

o ułożone bezładnie

o różnorodne co do kształtu i wielkości

o z jądrami hiperchromatycznymi

· nie daje przerzutów więc jego usunięcie z niewielkim marginesem daje całkowite wyleczenie

· aktualnie zmiany dawniej określane jako dysplazja + rak przedinwazyjny określane są jako neoplazja wewnątrznabłonkowo (śródnabłonkowa)

o gdy nie ma kontaktu tkanki nowotworu z guzem pierwotnym

o rozrost odbywa się w większej lub mniejszej odległości od ogniska pierwotnego

o tylko w przypadku nowotworów złośliwych

raki przerzutują z reguły najpierw drogą limfatyczną

*z wyjątkiem:

-raka nerki,

-raka stercza,

-pęcherzykowego tarczycy

-gruczołowego płuc

· Do płuc (55%)

· Do kości (33%)

· Węzły chłonne miednicy małej (70%)

· Kości – 70%

· Płuca – 45%

· Węzły chłonne (głównie)

· Płuca, kości (kręgi), wątroba

· Węzły chłonne (głównie)

· Później płuca i kości

· Okoliczne węzły chłonne

· Wątroba, płuca, przewód pokarmowy

MPNST- przerzuty

(Złośliwy nowotwór osłonek nerwów obwodowych (ang. malignant peripheral nerve sheath tumor)

o brak przerzutów na obwód

o np. przy retinoblastomie, medullosarcoma

-droga płynu mózgowo-rdzeniowego

o brak przerzutów na obwód

o np. przy retinoblastomie, medullosarcoma

-przez kontakt

-wszczepianie się w ścianę jamy surowiczej

o np. guz jajnika w otrzewną

o rak trzustki, żołądka

– brak naciekania podścieliska i okolicznych tkanek (wzrost miejscowy, rozprężający)

– brak przerzutów

– brak naciekania naczyń

– powolny wzrost; rozrost w tkankach i narządach, ewentualnie wpuklanie sięponad pow. skóry i błon śluzowych

– otorebkowanie(torebka z pozostałej tkanki łącznej po kom. parenchymatycznych); wyraźne odgraniczenie od okolicznych tkanek nawet gdy nie ma torebki

– brak wznów miejscowych, brak nawrotów

– niewielka angiogeneza

– mała heterogenność na poziomie morfologicznym

– postać kulistych guzów litych lub torbielowatych

– naciekanie (invasio) i niszczenieokolicznych tkanek

– wzrost egzofityczny/mezofityczny/ endofityczny

– zdolność do dawania przerzutów (metastasis)

– naciekanie naczyń (skłonność do naciekania naczyń i wzrostu w ich świetle)

– szybki wzrost

– brak otorebkowania ->zewnętrzny obrys i kształt nieregularny

– wznowy miejscowe

– duża angiogeneza

– bardzo duża heterogenność na poziomie morfologicznym

– barwa i spoistość tkanki rakowej zależą od ilości tkanki łącznej

-> duża ilość tkanki łącznej –spoistość twarda, carcinoma scirrhosum ventriculi, raki sutka z desmoplazją;

->niewielka ilośćtkanki łącznej ->barwa białawo – żółtawa, krucha i miękka spoistość

– zmiany martwicze (kruche, barwy żółtawej) i krwotoczne

naciekanie to wnikanie komórek nowotworu pomiędzy komórki otoczenia, a stąd ewentualnie do światła naczyń krwionośnych i chłonnych

- naciek nowotworowy zabija komórki tkanek naciekanych (tym różni sięod nacieku zapalnego)

-typy nacieku:

· wieloogniskowy (np. sutek)

· drobnoogniskowy

· rozproszone (żołądek)

-carcinoma hepatocellulare (odgałęzienia żyły wrotnej i wątrobowej)

-carcinoma renis (żyła nerkowa)

-odrastanie guzków nowotworowych w pobliżu blizny pooperacyjnej w wyniku niecałkowitego wycięcia guza lub wycięcia ze zbyt małym marginesem

-nawrót= wznowa (recidiva)

– zwiększenie stosunku jądrowo – cytoplazmatycznego

– polimorfizm(różnorodność) wielkości, kształtu i zabarwienia jąder i kom.

– hiperchromazja jader(nadmierna barwliwość) spowodowana ­zawart. DNA

– heterochromazja jąder

– nierównomierne rozmieszczenie chromatyny na terenie jąder

– nieregularny kształt i wielkość, różne zabarwienie centromerów (grud chromatyny jądrowej)

– nieregularny obrys jąder

– błona jądrowa nieregularnie pogrubiała

– duże (ogromne) jąderka o nieregularnym kształcie

– patologiczne mitozy

– wielobiegunowe metafazy w kształcie litery X Y H, nieprawidłowe ułożenie chromosomów

– anarchia architektoniczna– brak dobrze zorganizowanych struktur

– naciekanie nowotworowe podścieliska (infiltratio neoplasmatica)

zmiany cytologiczne i architektoniczne nabłonka

(dawniej określane jako dysplazja i rak przedinwazyjny),

z których w różnym odsetku przypadków może rozwinąć się inwazyjna postać raka

∙ Komórki neoplazji wewnątrznabłonkowej nie mają dostępu do podścieliska ponieważ znajdująsię tylko w nabłonku, od podścieliska są oddzielone błoną podstawną nabłonka.

∙ NWN nie daje przerzutów

dwa rodzaje neoplazji wewnątrznabłonkowej

występujace w sutku

- tzw. rak śródprzewodowy,

· w którym nabłonek z cechami neoplazji rozrasta się wewnątrz przewodów sutka nie przekraczając błony podstawnej

-tzw. rak zrazikowy przedinwazyjny,

· gdzie mamy do czynienia z analogiczną sytuacją w zrazikach

§ Wewnąrznabłonkowa neoplazja sterczowa (PIN)

§ NWN nabłonka pęcherza moczowego

-to nowotwory, które mają niektóre cechy nowotworów złośliwych, ale nie dają przerzutów;

- nowotwory, które mają cechy histologiczne nowotworu łagodnego, często dają nawroty, ale nie dają przerzutów

∙ niecałkowite usunięcie często daje wznowy

∙ naciekają i niszczą podłoże

∙ może wszczepiać się i dawać wznowę

∙ nie dają przerzutów

o rak podstawnokomórkowy skóry (carcinoma basocellulare)

o glejak złośliwy mózgu (glioma malignum)

o guz mieszany ślinianek (adenoma pleomorphum)

o włókniaki powięziowe (fibroma desmoides)

– złuszczeniowa

o ocena rozmazów komórek złuszczonych samoistnie np. w płynach z jam ciała, moczu, plwocinie lub zostały złuszczone za pomocą odpowiednich szczoteczek z części pochwowej szyjki macicy, oskrzeli, żołądka, jelit.

– aspiracyjna -> biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (gruczoł sutkowy, tarczyca, płuca, przerzuty nowotworowe do węzłów chłonnych i wątroby)

o ocena kierunku różnicowania nowotworów, które nie wykazującech różnicowania w MO

o diagnostyka różnicowa drobnookrągłokomórkowych neo wieku dziecięcego (neuroblastoma, mięsak Ewinga, guz Wilmsa, NHL)

o ustalenie punktu wyjścia przerzutu lub szczegółowego typu nowotworu

o immunofenotypowanie białaczek i chłoniaków

o ocena obecności markerów biologicznych o znaczeniu prognostycznym lub predykcyjnym

– cytometria przepływowa

– automatyczna skomputeryzowana analiza obrazu

o immunofenotypowanie i klasyfikacja białaczek i chłoniaków

o ocena klonalności rozrostów limfatycznych

o ocena rokowania w niektórych nowotworach złośliwych (ocena ploidii DNA)

o immunofenotypowanie i klasyfikacja białaczek i chłoniaków

o ocena klonalności rozrostów limfatycznych

o ocena rokowania w niektórych nowotworach złośliwych (ocena ploidii DNA)

o obiektywna ocena stopnia proliferacji kom. nowotworowych lub obecności niektórych markerów czy białek jądrowych

§ (laserowy cytometr skaningowy = LSC -ocena apoptozy, aktywacji kom., szybkości kinetyki reakcji enzymatycznych w pojedynczych kom.)

– wykrywanie dziedzicznych predyspozycji do rozwoju nowotworów złośliwych (wykrywanie dziedzicznie uwarunkowanych mutacji genów supresorowych i genów mutatorowych; ocena genetycznej determinacji aktywności enzymów zwiększających wrażliwośćna karcynogeny; ocena polimorfizmu genów kontrolujących syntezęniektórych cytokin)

– wykrywanie nielicznych kom. nowotworowych, które pozostały po leczeniu chorych z białaczkąlub chłoniakiem – ocena rokowania w niektórych chorobach nowotworowych

– diagnostyka chłoniaków poprzez badanie klonalnej rearanżacji limfocytarnych genów receptorowych oraz niektórych mięsaków poprzez wykrywanie specyficznych translokacji

= białka cytoplazmatyczne, białka powierzchni kom., hormony, enzymy, które można wykryć różnymi metodami biochemicznymi w surowicy krwi (i innych płynach ustrojowych) u chorych z nowotworami

-prawie wszystkie markery mają właściwości antygenowe

-rak jelita grubego,

-wątroby,

-trzustki,

-żołądka,

-płuca,

-sutka

-rak z komórek wątrobowych,

-Yolk sac tumor

-inne nienasieniakowe guzy jąder

-choriocarcinoma

-nienasieniakowe guzy jąder

-rak drobnokomórkowy płuca,

-neuroblastoma

o Nitrozaminy -Wywołują głównie nowotwory wątroby

o Aflatoksyny spożywane z pokarmem - Odpowiedzialne głównie za raka wątroby

o Cykliczne węglowodory aromatyczne -Działają karcinogennie na wszystkie tkanki

· Rak płuc u palaczy

· Rak skóry u robotników drogowych

· Rak moszny u kominiarzy

o Aminy aromatyczne- Rak pęcherza moczowego

§ Arsen -rak w ątroby i oskrzeli

§ Azbest -rak oskrzeli i międzybłoniak

§ Aminy aromatyczne -rak pęcherza

§ Benzen -białaczki

§ Nikiel -rak oskrzeli i zatok przynosowych

§ Chlorek winylu -rak wątrobowokomórkowy

§ Alkohol -rak jamy ustnej, przełyku i krtani

§ Alkilowane cytostatyki -białaczki

§ Stilbestrol –DES -gruczolak wątroby, rak pochwy

§ Oxymetholon – syntetyczny androgen -rak w ątroby

§ Thorotrast – kontrast do analizy rentgenowskiej -naczyniakomięsak

-rak płaskonabłonkowy i rak podstawnokomórkowy skóry,

-czerniak złośliwy skóry

o białaczka (przewlekła białaczka szpikowa),

o nowotwory układu limfatycznego,

o rak tarczycy (u dzieci),

o rak sutka, rak płuc

wirus brodawczaka ludzkiego

(HPV= human papilloma virus)

wirus Epsteina – Barra

(EBV)

wirus hepatitis B

(HBV)

wirus herpes mięsaka Kaposiego

(KSHV)

– przewlekłe transformujące retrowirusy (chłoniaki, białaczki)

– ostro transformujące retrowirusy (transformacje nowotworowe, mięsaki, chłoniaki i białaczki)

– retrowirusy transaktywujace (wirus ludzkiej białaczki z kom. T typu 1 = HTLV 1, HIV 1 i HIV 2)

– białaczka, chłoniaki kom. T

– mutacje punktowe -przede wszystkim

– amplifikacja genów, czyli jego wielokrotne skopiowanie

– translokacje chromosomowe-> Przykłady:

§ translokacja c–mysz chromosomu 8 jako charakterystyczna cecha chłoniaka Burkitta

§ chromosom Philadelphia, obecny u 90% chorych na przewlekłąbiałaczkę szpikową

-zespół objawów towarzyszących procesowi nowotworowemu, wynikający z produkcji hormonów ekotopowych (czyli produkcja hormonów przez tkankę nowotworową poza układem dokrewnym) lub wydalania produktów przemiany materii komórek nowotworowych

*Objawy te nie sązwiązane z umiejscowieniem nowotworu, ani z obecnością przerzutów, ani z wydzielaniem hormonów charakterystycznych dla tkanki z której nowotwór się wywodzi

§ ACTH àrak oskrzeli, wątroby, nerek

§ ADH àrak drobnokomórkowy oskrzeli, rak trzustki i prostaty

§ FSH/MSH àrak oskrzeli § TSH àrak oskrzeli, jąder, kosmówczak

§ HCG àrak oskrzeli, jąder, piersi

§ Glukagon àrak trzustki, nerki, jelita cienkiego

§ Insulina ànowotwory łagodne mezenchymy brzusznej, rak wątroby, trzustki

§ Gastryna àrak trzustki, jelita cienkiego

§ EPO àrak oskrzeli, w ątroby, mięsak macicy, naczyniak płodowy

§ VIP àrak trzustki, zwojak złośliwy

§ PTH àrak oskrzeli, rak jasnokomórkowy nerki

§ Kalcytonina àrak oskrzeli, tarczycy, piersi

§ Serotonina àrakowiak, rak jajnika, trzustki

Klasyfikacja TNM pomaga w planowaniu leczenia i w ocenie jego wyników, daje wskazówki co do rokowania.

o I – nowotwór w najwcześniejszej fazie rozwoju (przerzycie pięcioletnie 75-100% leczonych)

o IV – nowotwór bardzo zaawansowany (przeżycie pięcioletnie do 25% leczonych)

o To histopatologiczna strefa zróżnicowania nowotworu

o G opisuje agresywność rozwoju nowotworu złośliwego w oparciu o kryteria złośliwości histologicznej

o Opiera się na ocenie anaplazji a więc odsetku niezróżnicowanych komórek w utkaniu nowotworu złośliwego

o Świadczy o liczbie komórek niezróżnicowanych w nowotworze w stosunku do komórek w pełni zróżnicowanych

o To skala trzy lub czterostopniowa

§ G1 –mała liczba komórek niezróżnicowanych (dojrzały nowotwór)

§ G3 – duża liczba komórek niezróżnicowanych

o Im większy jest G tym bardziej złośliwy jest nowotwór i ma większe skłonności ekspansywne

· I (niska złośliwość),

· II (średni stopień złośliwości),

· III (wysoka złośliwość),

*stopień histologicznej złośliwości określa się w trzystopniowej skali (dla glejaków w czterostopniowej)

o jeżeli odnosi siędo okresu płodowego, jest równoznaczne z procesem różnicowania. Jednakże, proces specjalizacji morfologiczno-czynnościowej tkanek i komórek częstokroćwykracza poza ten okres.

o Stad, choć pojecie dojrzewania obejmuje całość okresu specjalizowania komórek i tkanek, jest ono najczęściej używane do określenia jego końcowej fazy, zarówno w życiu płodowym jak i pozapłodowym.

o Pierwotna komórka zarodkowa może dojrzewać w wielu kierunkach, osiągając w prawidłowych warunkach poziom zróżnicowania odpowiedni dla danego okresu rozwojowego. W czasie tego procesu komórka coraz bardziej specjalizuje się, a możliwości jej dalszego różnicowania się ulegają redukcji

czyli zespół zmian morfologicznych dotyczących jądra komórkowego na które składają się:

§ nadbarwliwośći różnobarwliwość,

§ powiekszenie i zróżnicowanie wielkosci

§ niekiedy też wielojadrowość komórek

(łac. hyperchromatosis, heterochromatosis, hypernucleosis, heteronucleosis, polynucleosis).

o jest procesem oznaczającym ukierunkowanie rozwoju morfologiczno-czynnościowego komórek i tkanek w życiu płodowym, większość komórek i tkanek zakańcza swoja specjalizacje w okresie płodowym lub krotko po urodzeniu, stając siętkankami zróżnicowanymi (lub inaczej dojrzałymi) z morfologicznego punktu widzenia.

o Część komórek i tkanek kształtuje jednak swój fenotyp także w różnych okresach życia pozapłodowego

§ Gdy komórki te ulęgają dalszej specjalizacji (np. komórki układu immunologicznego),jeśli obserwuje sięw zmianie rozrostowej, nazywane jest prosoplasją (np. rogowacenie nabłonka paraepidermalnego w krtani)

§ Gdy zmienia jej kierunek, przekształcając swój fenotyp àmetaplazja (np. przekształcenie nabłonka gruczołowego w nabłonek wielowarstwowy plaski).

Odróżnicowywanie

(łac. dedifferentiatio)

o nie jest odwrotnością różnicowania, lecz postępującąutrata morfologiczno-czynnościowych cech nabytych przez komórki w ich dotychczasowym rozwoju. o Odróżnicowanie może dotyczyćzarówno komórek dojrzałych (wysoko zróżnicowanych), jak równieżkomórek i tkanek płodowych, a zatem nie w pełni dojrzałych.

o Odróżnicowywanie polega na nabywaniu nowych cech w wyniku zmiany genomu. Stopień odróżnicowania na ogół rośnie w trakcie progresji nowotworu, gdyż zmiany w genomie komórki transformowanej nowotworowo powodują coraz wyraźniejsze odkształcenia jej fenotypu.

o jest określeniem ilości materiału genetycznego w jądrze komórkowym.

o Komórki somatyczne, które znajdująsięw okresie spoczynkowym, zawierają diploidalna ilość materiału genetycznego odpowiadającą podwójnemu garniturowi chromosomów

o Możliwe rozkłady komórek

§ rozkłady diploidalne -charakterystyczne dla prawidłowych tkanek,

§ rozkłady tetraploidalne -stwierdza się podwyższony odsetek komórek zawierających więcej niż diploidalną ilość DNA (zwykle odpowiadają poczwórnej liczbie chromosomów)- świadczy to o zwiększonej aktywności mitotycznej

· charakterystyczne dla nowotworów łagodnych, zmian odczynowych oraz dla nieznacznie odróżnicowanych nowotworów złośliwych,

· charakterystyczne dla wysoce odróżnicowanych nowotworów złośliwych

· podział materiału genetycznego do komórek potomnych jest nierównomierny, tj. nie będący krotnością DNA przypadającego na garnitur chromosomalny (rozkłady aneuploidalne).

§ cytometria statyczna

(mikrodensytometria w cyfrowym obrazie mikroskopowym)

§ cytometria przepływowa.

o jest niezbyt szczęśliwym określeniem oznaczającym fakt niemożności precyzyjnego określenia na podstawie obrazu histologicznego jego charakteru biologicznego

(tzn. czy będzie on tworzył przerzuty czy teżnie)

o Tego typu nowotworów nie należy mylić z nowotworami półzłośliwymi.

Nowotwór dobrze zróżnicowany

(łac. neoplasma bene differentiatum)

o może być nowotworem dojrzałym lub niedojrzałym.

o Dobrze zróżnicowany nowotwór dojrzały (łac. neoplasma maturum bene differentiatum) jest zbudowany z wysoko wyspecjalizowanych komórek tworzących struktury histologiczne podobne do tkanek ustroju dorosłego, choć niekoniecznie typowych dla narządu w którym nowotwór powstał.

o Nowotwór taki może powstać

§ Z komórki macierzystej o wysokim stopniu dojrzałości, · nasilenie odróżnicowania w trakcie progresji nie jest duże (np. w raku watrobowokomórkwym beleczkowym); § z komórki macierzystej o niskim stopniu specjalizacji. · różnicowanie siękomórek nowotworu zachodzi równolegle z ich proliferacja (np. w potworniaku dojrzałym).

Dobrze zróżnicowany nowotwór niedojrzały

(łac. neoplasma immaturum bene differentiatum)

o mimo budowy charakterystycznej dla tkanek zarodkowych, rośnie powoli i nie tworzy przerzutów (np. łac. chondroblastoma, adnexoblastoma cutis)

o W takich wypadkach należy przyjąć, że proliferacja nowotworowa przebiegała bez odróżnicowania, i podczas replikacji został utrzymany fenotyp nie w pełni dojrzałej komórki macierzystej nowotworu

o Tradycyjnie wobec takich nowotworów stosuje się końcówkę “blastoma”

Nowotwór źle zróżnicowany

(łac. neoplasma male differentiatum)

o może również być nowotworem dojrzałym lub niedojrzałym

o Przedstawia on sobą obraz histologiczny i cytologiczny różniący się znacznie od przypuszczalnego wzorca tkankowego i komórkowego

(tkanki/komórki dojrzałej lub zarodkowej)

o Źle zróżnicowany nowotwór dojrzały to w istocie nowotwór odróżnicowany; na jego dojrzałość wskazywać może histioformatywność ogniskowa, pozwalająca określićtyp nowotworu.

Źle zróżnicowany nowotwór niedojrzały

(łac. neoplasma male differentiatum immaturum)

o to guz w którym tkanka zarodkowa, a wiec nie w pełni dojrzała ulega podczas proliferacji jeszcze dodatkowemu odróżnicowaniu. Powstaje wówczas na ogół wysokozłośliwy nowotwór (np. łac. carcinoma embryonale)

o Tradycyjnie wiele nowotworów niedojrzałych, zarówno dobrze jak i źle zróżnicowanych, zwykło się określać przymiotnikiem płodowy (łac. foetale) lub zarodkowy (łac. embryonale).

Nowotwór (guz) niesklasyfikowany

(łac. neoplasma (tumor) nonclassificatum)

Nowotwór pierwotny

(łac. neoplasma primitivum vel primarium) określonego narządu

o jest tą częścią guza, która mieści się w granicach anatomicznych narządu w którym doszło do jedno- lub wieloogniskowego rozrostu nowotworowego.

o Nie jest nowotworem pierwotnym ta część guza, która penetruje sąsiadujące struktury np. poprzez naciekanie.

o Pojęcie to należy odróżnić od pojęcia pierwotnego ogniska nowotworowego (łac. focus neoplasmaticus primarius), czyli często hipotetycznego miejsca w którym najwcześniej doszło do rozrostu złośliwego.

Rak przedinwazyjny

(łac. carcinoma praeinvasivum)

Guz Wilmsa (nerczak płodowy, nerczak zarodkowy, nerczak złośliwy, łac. nephroblastoma)

[z wiki]

– złośliwy nowotwór nerki wieku dziecięcego

-jest drugim co do częstości (po neuroblastoma) pozaczaszkowym guzem litym u dzieci

- związek wystąpienia choroby z mutacjami genów WT1 i WT2

-Guz wywodzi się z niskozróżnicowanej blastemy nerkowej, tzw. pozostałości nefrogennych. Stan obecności tej przetrwałej tkanki płodowej w nerkach określa się jako nefroblastomatozę (nephroblastomatosis); wykrywana jest u około 1% noworodków.

[image]

rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy

(carcinoma planoephitheliale spinocellulare)

cechą charakterystyczną jest pojawianie się zrogowaciałych struktur

mikroskopowych tzw. pereł rakowych

-zrogowaciałe struktury

mikroskopowe

-rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy

(carcinoma planoephitheliale spinocellulare)

rak podstawnokomórkowy

(carcinoma basocellulare)

· charakterystyczny palisadowy układ komórek na obwodzie gniazd rakowych

· miejscowa złośliwość

=guz Schminckego, lymhoephitelioma

· dotyczy zwykle migdałków

gruczolakorak (adenocarcinoma) -

podział ze względu na wydzielane substancje:

o Surowicze

o Śluzowe

gruczolakorak (adenocarcinoma)

-podział ze względu na wydzielanie śluzu:

· o Gruczolakorak śluzotwórczy (adenocarcinoma mucinosum)

– obecne wydzielanie śluzu do światła gruczołów

o Gruczolakorak śluzowatokomórkowy (adenocarcinoma mucocellulare)

– obecne tworzenie śluzu w obrębie komórek

o Gruczolakorak galaretowaty (adenocarcinoma gelatinosum) – obecne tworzenie śluzu z wydaleniem go do podścieliska

§ nowotwory wydzielające śluz są promieniooporne !!!

gruczolakorak (adenocarcinoma)

-podział ze względu na kształt komórki

o Wałeczkowatokomórkowy

o Sześciennokomórkowy

gruczolakorak (adenocarcinoma)

-podział ze względu na desmoplazję (czyli rozplem elementów łącznotkankowych podścieliska)

o Twardy -> ze znaczą przewagą podścieliska

o Miękki lub rdzeniasty -> ze skąpym podścieliskiem guza

-nietypowy nowotwór łagodny

– brak torebki,

-nieregularny obrys,

-wnikanie pomiędzy utkanie narządu miąższowego

Nerwiak zarodkowy

(nerwiak płodowy, zwojak zarodkowy, łac. neuroblastoma)

-złośliwy nowotwór wywodzący się z komórek cewy nerwowej (neuroblastów)

-jest najczęstszym nowotworem rozpoznawanym u niemowląt

Nerwiakowłókniakowatości

(neurofibromatozy, łac. neurofibromatoses)

-grupa chorób genetycznych dziedziczonych autosomalnie dominująco cechujących się obecnością licznych, niezłośliwych nowotworów pochodzenia nerwowego

-Niezależnie od typu możliwe jest złośliwienie zmian guzowatych, a także obserwuje się zwiększone ryzyko wystąpienia innych guzów - glejaków, oponiaków lub guza chromochłonnego rdzenia nadnerczy.

• dotyczy 90% chorych.
• Charakteryzuje się triadą objawów: obecnością licznych nerwiakowłókniaków (guzków podskórnych zbudowanych z elementów nerwów obwodowych oraz fibroblastów), plamami na skórze o wyglądzie "kawy z mlekiem" (café-au-lait) oraz zmianami barwnikowymi tęczówki (guzki Lischa).
• Niekiedy nerwiakowłókniaki mogą być obecne w innych lokalizacjach, np. narządach wewnętrznych.[image]

-dawniej nazywana obustronną neurofibromatozą nerwu słuchowego lub typu centralnego)

-Objawy: plamy kawowe, nerwiaki nerwów słuchowych, oponiaki.

Mięsak Ewinga także guz Ewinga

(łac. sarcoma Ewingi)

– pierwotny, złośliwy nowotwór kości, dotykający najczęściej dzieci i młodych dorosłych

-Guz pierwotnie wyrasta z jamy szpikowej kości. Mięsak Ewinga podobnie jak PNET należący do tzw. rodziny guzów Ewinga ma przypuszczalnie pochodzenie nerwowe i wywodzi się z pierwotnych i niezróżnicowanych komórek mezenchymy szpiku kostnego

[image]

o Tumor

§ Opisuje wielkość guza pierwotnego

§ T1,2,3,4 – kolejne stopnie rozwoju pierwotnego ogniska nowotworu

§ Im większa liczba tym guz większy

o Nodes

§ Opisuje przerzuty do węzłów chłonnych

§ N1,2,3,4 – kolejne liczby to przerzuty do węzłów coraz odleglejszych od guza pierwotnego

o Metastases

§ Opisuje przerzuty odległe (narządowe)

§ Albo są albo ich nie ma